Üçüncü Mahmil: Sevr ve hût, arzın mahrek-i senevîsinde mukadder olan iki burçtur. O burçlar eğer çendan farazî ve mevhumedirler. Asıl ecramı nazm ve rabt ile yüklenmiş olan âlemde carî ve lâfzen ve ıstılahen cazibe-i umumiye ile müsemma olan âdetullahın kanunu o burçlarda temerküz ve tahassül ettiğinden, “Arz burçlar üstündedir” olan tabir-i hakîmane caizdir. Bu mahmil, hikmet-i cedide nokta-i nazarındadır. Zira hikmet-i atîka burçları semada, hikmet-i cedide ise medar-ı arzda farz etmişlerdir. Bu tevil yeni hikmetin nazarında büyük bir kıymeti tazammun eder.

   Hem de mervidir: Sual taaddüd etmiş. Bir kerre “Hût üstündedir.” Demek bir aydan sonra “Sevr üstündedir” denilmiştir. Yani feza-yı gayr-ı mahdudenin her tarafında münteşir olan mezbur kanunun huyût ve eşi’alarının nokta-i mihrakıyesi olan hût burcunda temerküz ettiğinden, küre-i arz delv burcundan koşup hut’taki tedelli eden kanunu tutup, şecere-i hilkatin bir dalıyla semere gibi asıldı. Veyahut kuş gibi kondu. Sonra tayyar olan yer, yuvasını burc-u sevr üstünde yapmış demektir. Bunu bildikten sonra insafla dikkat et! Beşinci Mukaddimenin sırrıyla ehl-i hayalin ihtira-kerdesi olan kıssa-i acibe-i meşhurede acaba hikmet-i ezeliyeye isnad-ı abesiyet ve sanat-ı ilâhiyede isbat-ı israf ve bürhan-ı Sâni olan nizam-ı bedii ihlâl etmekten başka ne ile tevil olunacaktır? Nefrin, hezaran nefrin, cehlin yüzüne...

Üçüncü Mesele

   Kaf Dağı’dır.

   İşaret: Malumdur, bir şeyin mahiyetinin keyfiyetini bilmek başkadır, o şeyin vücudunu tasdik etmek yine başkadır. Bu iki noktayı temyiz etmek lâzımdır. Zira çok şeylerin asıl vücudu yakîn iken, vehim onda tasarruf ederek tâ imkândan imtina derecesine çıkarıyor. İstersen Yedinci Mukaddimeden sual et; sana “neam” cevabı verecektir. Hem de çok şeylerin metinleri