Esbab-ı zâhiriyenin vaz’ındaki hikmet ise; izhar-ı izzet ve saltanat tabir olunan dest-i kudret perdesiz daire-i esbaba mün’atıf olan nazara karşı, zâhiren umur-u hasise ile mübaşeret ve mülabeseti görülmemektedir. Fakat daire-i akide denilen hak ve melekûtiyette her şey ulvîdir. Dest-i kudretin perdesiz mübaşereti izzete münasibdir.  ذٰلِكَ تَقْدٖيرُ الْعَزٖيزِ الْعَلٖيمِ

   İkinci Mahmil: Sevr, imaret ve ziraat-ı arzın en büyük vasıtası olan öküzdür. Hût ise, ehl-i sevahilin belki pek çok nev-i beşerin medar-ı maişeti olan balıktır. Nasıl biri sual ederse: “Devlet ne şey üstündedir?” Cevab verilir: “Kılınçla kalem üstündedir.” Veyahut “Medeniyet ne ile kaimdir?” “Marifet ve sanat ve ticaret ile” cevab verilir. Veyahut “Nev-i beşer, ne şey üzerinde beka bulur?” Cevab ise: “İlim ve amel üstünde beka bulur.” Kezalik vallahu a’lem, Fahr-i Kâinat buna binaen cevab vermiş. Şöyle sual eden zat -İkinci Mukaddimenin sırrıyla- böyle hakaika zihni istidad kesbetmediğinden vazifesi olmayan bir şeyden sual ettiği gibi, Peygamberimiz de asıl lâzım olan şöyle cevab buyurdu ki: “Yer, sevr üstündedir.” Zira yerin imareti nev-i beşer iledir. Nev-i beşerden olan ehl-i kura’nın menba-i hayatları ziraat iledir. Ziraat ise, öküzün omuzu üstündedir ve zimmetindedir. Kısm-ı diğeri olan ehl-i sevahilin âzam-ı maişetleri, belki ehl-i medeniyetin büyük bir maden-i ticaretleri balığın cevfinde ve hûtun üstündedir.  كُلُّ الصَّيْدِ فٖى جَوْفِ الْفَرَا  meselesine mâsadaktır. Bu lâtif bir cevabdır. Mizah da olsa haktır. Zira mizah etse de yalnız hak söyler. Faraza sâil keyfiyet-i hilkatten sual etmişse; fenn-i beyanda olan   تَلَقَّى السَّامِعُ بِغَيْرِ الْمُتَرَقَّبِ  kaidesinin üslûb-u hakîmanesiyle, lâzım ve istediği cevabı vermiştir. Yoksa, hasta olan sâil iştiha-i kâzibiyle istediği cevabı vermemiştir.  يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْاَهِلَّةِ قُلْ هِىَ مَوَاقٖيتُ لِلنَّاسِ  bu hakikate bir beraatü’l-istihlâldir.