Sual: Eğer denilse: Bu dört maksad-ı asliyeyi bize  بِسْمِ اللّٰهِ  ve  اَلْحَمْدُ لِلَّهِ  cümlesinde göster.

   Cevap: Deriz ki: Madem  بِسْمِ اللّٰهِ  Allah’ın abdlerine bir ders olarak nazil olmuş, elbette söylemek manasında olan  قُلْ

kelimesi  بِسْمِ اللّٰهِ  içinde vardır. İlm-i sarf ile, mukadder tabir edilir. İşte  بِسْمِ اللّٰهِ  ’taki  قُلْ  takdiri, bütün Kur’an’daki  قُلْ  ,  قُلْ  (söyle, söyle) lâfızlarının esası ve anası.. bu  بِسْمِ اللّٰهِ  ’taki  قُلْ  ’dür. Buna binaen  قُلْ  kelimesinde risalete işaret olduğu gibi, بِسْمِ اللّٰهِ  ’da dahi ulûhiyete remiz var ve  بِسْمِ  deki  با  ’nin takdimi  قُلْ  ’ün besmelenin ahirinde mukadder olması, hasr ve yalnız manasını ifade ettiğinden tevhide işaret ediyor. Yani, yalnız Onun ismiyle başla ve meded al. Ve Rahman isminde adaletin nizamına ve rahmetin cilvelerine işaret var. Çünkü; muhtelif, karmakarışık mevcudat, intizamı ile güzelleşmiş ve rahmetin cilvelerine mazhar olabilir. Ve “Rahîm”de haşre işaret var. Çünkü; manasında hem afvetmek, hem rahmet ve şefkat etmek ve bu fani dünyada o dört mana hakikati ile umumî bir surette görünmediğinden elbette bir diyar-ı aherde o manalar tamamıyla tezahür edebilir. Hem rahmet ve şefkatin hakikati, dirilmemek üzere ölmekle kabil-i tevfik değildir. Demek Rahîmdeki şefkat, parmağını Cennete uzatmış gösteriyor.

   Şimdi  مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ     اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ  ’e bakınız.  اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ   da ulûhiyetin zâhir işaratı var. Çünkü, bütün hamd Allah’a mahsustur. Ulûhiyeti gösterdiği gibi, tevhidi de gösteriyor. Evet,  لِلّٰهِ  ’deki