Amma güneşin mağripten tuluu ise, bedahet derecesinde bir alâmet-i kıyamettir. Ve bedaheti için, aklın ihtiyarı ile bağlı olan tevbe kapısını kapayan bir hadise-i semaviye olduğundan tefsiri ve manası zâhirdir, tevile ihtiyacı yoktur. Yalnız bu kadar var ki:

   Allahu a’lem, o tuluun sebeb-i zahirisi: Küre-i arz kafasının aklı hükmünde olan Kur’an onun başından çıkmasıyla zemin divane olup, –izn-i ilahî ile başını başka seyyareye çarpmasıyla hareketinden geri dönüp– garptan şarka olan seyahatını, irade-i rabbanî ile şarkdan garba tebdil etmekle güneş garptan tulua başlar.

   Evet, arzı şems ile, ferşi arş ile kuvvetli bağlayan hablullahi’l-metin olan Kur’an’ın kuvve-i cazibesi kopsa; küre-i arzın ipi çözülür, başıboş serseri olup aksiyle ve intizamsız hareketinden güneş garptan çıkar. Hem müsademe neticesinde emr-i ilahî ile kıyamet kopar diye bir tevili vardır.

   Amma, “dabbetü’l-arz”:

   Kur’an’da, gayet mücmel bir işaret ve lisan-ı halinden kısacık bir ifade, bir tekellüm var. Tafsili ise; ben şimdilik, başka meseleler gibi kat’i bir kanaatla bilemiyorum. Yalnız bu kadar diyebilirim:

    لَا يَعْلَمُ الْغَيْبَ اِلَّا اللّٰهُ   Nasıl ki kavm-i Fir’avn’e “çekirge âfatı ve bit belâsı” ve Kâbe tahribine çalışan kavm-i Ebrehe’ye “ebabil kuşları”  musallât olmuşlar. Öyle de, Süfyan’ın ve deccalların fitneleriyle bilerek, severek isyan ve tuğyana ve “Ye’cüc ve Me’cüc” ün anarşistliği ile fesada ve canavarlığa giden ve dinsizliğe, küfür ve küfrana düşen insanların akıllarını başlarına getirmek hikmetiyle arzdan bir hayvan çıkıp musallât olacak, zîr ü zeber edecek. Allahu a’lem, o dabbe bir nevidir. Çünkü, gayet büyük bir tek şahıs olsa, her yerde herkese yetişmez. Demek, dehşetli