ihyaları, haşirleri; elbette kıyamette ecsad-ı insaniyenin inşasına bir misal değil, belki binler misaldirler.

   Evet, dünya dârü’l-hikmet ve ahiret dârü’l-kudret olduğundan, dünyada Hakîm, Mürettib, Müdebbir, Mürebbi gibi çok isimlerin iktizasıyla, dünyada icad-ı eşya, bir derece tedricî ve zaman ile olması, hikmet-i rabbaniyenin muktezasıyla olmuş. Ahirette ise, hikmetten ziyade kudret ve rahmetin tezahürleri için maddeye ve müddete ve zamana ve beklemeye ihtiyaç bırakmadan, birden eşya inşa ediliyor. Burada bir günde ve bir senede yapılan işler, ahirette bir anda ve bir lemhada inşasına işareten Kur’an-ı Mucizü’l-Beyan:   وَمَا اَمْرُ السَّاعَةِ اِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ اَوْ هُوَ اَقْرَبُۜ  ferman eder. Eğer haşrin gelmesini gelecek baharın gelmesi gibi kat’i bir surette anlamak istersen, haşre dair Onuncu Söz ile Yirmi Dokuzuncu Söze dikkat ile bak, gör! Eğer baharın gelmesi gibi inanmaz isen, gel parmağını gözüme sok!..

   Amma Bir Dördüncü Mesele: olan mevt-i dünya ve kıyamet kopması ise: Bir anda, bir seyyare veya bir kuyruklu yıldızın emr-i rabbanî ile küremize, misafirhanemize çarpması, bu hanemizi harab edebilir: On senede yapılan bir saray, bir dakikada harab olması gibi...

   Bu haşrin dört meselesinin icmali şimdilik yeter. Yine sadedimize dönüyoruz.

   Hem hiç mümkün müdür ki, kâinatın bütün hakiki ve âli hakikatlerinin beliğ tercümanı ve Hâlik-ı kâinatın bütün kemalâtının mu’ciz lisanı ve bütün maksadlarının harika mecmuası olan Kur’an-ı Mucizü’l-Beyan, o Hâlikın kelâmı olmasın! Hâşâ, âyâtının esrarı adedince hâşâ!...