kibriyasına ilişir ve mabudiyet-i mutlakanın haysiyetine dokundurur; celâlini müteessir eder.

   Amma, kemalin sırr-ı vahdete işareti ise, yine Risale-i Nur’da çok parlak bürhanlarıyla beyan edilmiştir. Gayet muhtasar bir meali şudur ki: Semavat ve arzın hilkatı, bilbedahe gayet kemalde bir kudret-i mutlakayı ister. Belki, her bir zîhayatın acaib cihazatı dahi kemal-i mutlakta bir kudreti iktiza eder. Ve aczden münezzeh ve kayıddan müberra bir kudret-i mutlakadaki kemâl ise, elbette vahdeti istilzam eder. Yoksa, kemaline nakise ve ıtlâkına kayıd konmak ve nihayetsizliğine nihayet vermek ve en kavi bir kudreti en zaif bir acze sukut ettirmek ve nihayetsiz bir kudrete, nihayetsiz olduğu bir vakitte, bir mütenahi ile nihayet vermek lâzım gelecek. Bu ise, beş vecihle muhal içinde muhaldir.

   Amma ıtlâk ve ihata ve nihayetsizliğin vahdete şehadetleri ise; o dahi Siracü’n-Nur risalelerinde tafsilen zikredilmiş. Bir muhtasar meali şudur: Madem, kâinattaki ef’alin her biri, kendi eserinin etrafa istilâkârane yayılması ile her bir fiilin ihatasını ve ıtlâkını ve hadsiz bulunduğunu ve kayıtsızlığını gösterir. Ve madem, iştirak ve şirk ise; o ihatayı inhisar altına ve o ıtlâkı kayıd altına ve o hadsizliği had altına alıp ıtlâkın hakikatını ve ihatanın mahiyetini bozuyor. Elbette mutlak ve muhit olan o ef’alde iştirak muhaldir, imkânı yoktur. Evet, ıtlâkın mahiyeti iştirake zıttır. Çünkü, ıtlâkın manası, hattâ mütenahi ve maddî ve mahdut bir şeyde dahi olsa, yine istilâkârane ve istiklâldarane etrafa, her yere yayılır, intişar eder. Meselâ: Hava ve ziya ve nur ve hararet, hattâ su, ıtlâka mazhar olsalar, her tarafa yayılırlar. Madem ıtlâk ciheti, cüz’îde dahi olsa, maddîleri, mahdutları böyle müstevli yapıyor. Elbette küllî bir ıtlâk-ı hakiki, böyle hem nihayetsiz, hem maddeden münezzeh, hem hudutsuz, hem kusurdan müberra olan sıfatlara öyle bir istilâ ve ihata verir ki, şirk ve iştirakin hiçbir cihet-i imkânı ve ihtimali olamaz.