inkişaf etti. Gördüm ki, namaz kıldığım o Bayezid Câmiindeki cemaat ile iştirakimi ve her biri benim bir nevi şefaatçım hükmüne ve kıraatimde izhar ettiğim hükümlere ve davalara birer şahid ve birer müeyyid gördüm. Nakıs ubudiyetimi, o cemaatin büyük ve kesretli ibadatı içinde dergâh-ı ilâhiyeye takdime cesaret geldi. Birden, bir perde daha inkişaf etti. Yani, İstanbul’un bütün mescidleri ittisal peyda etti. O şehir, o Bayezid Câmii hükmüne geçti. Birden, onların dualarına ve tasdiklerine manen bir nevi mazhariyet hissettim. Onda dahi, rû-yi zemin mescidinde, Kâbe-i Mükerreme etrafında dairevî saflar içinde kendimi gördüm,   اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمٖينَ   dedim. Benim bu kadar şefaatçılarım var, benim namazda söylediğim her bir sözü aynen söylüyorlar, tasdik ediyorlar. Madem hayalen bu perde açıldı, Kâbe-i Mükerreme mihrap hükmüne geçti. Ben bu fırsattan istifade ederek, o safları işhad edip, tahiyatta getirdiğim   اَشْهَدُ اَنْ لَا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّٰهِ   olan imanın tercümanını mübarek Hacerü’l-Esvede tevdi edip emanet bırakıyorum derken, birden bir vaziyet daha açıldı. Gördüm ki, dahil olduğum cemaat üç daireye ayrıldı.

   Birinci daire: Rû-yi zeminde mü’minler ve muvahhidîndeki cemaat-i uzma.

   İkinci daire: Baktım, umum mevcudat, bir salât-ı kübrada, bir tesbihat-ı uzmada, her taife kendine mahsus salâvat ve tesbihat ile meşgul bir cemaat içindeyim. “Vezaif-i eşya” tabir edilen hidemat-ı meşhude, onların ubudiyetlerinin ünvanlarıdır. O halde Allahu ekber deyip hayretten başımı eğdim, nefsime baktım.