Aynen öyle de,   وَلِلّٰهِ الْمَثَلُ الْاَعْلٰى   şu kâinatın Sânii, Vâhid olduğundan; her bir şeye karşı, bütün eşyaya müteveccih olan esmayı tahşid eder. Ve nihayetsiz bir sanatla, kıymettar bir surette icad eder. Lüzum olsa, bütün eşya ile bir tek şeye bakar, baktırır, medet verir ve kuvvetli yapar. Ve bütün eşyayı dahi, o vahidiyet sırrıyla, bir tek şey gibi icad eder, tasarruf eder, idare eder.

   İşte, şu imdad-ı vahidiyet sırrıyladır ki, şu kâinatta, nihayet derecede mebzuliyet ve ucuzluk içinde, nihayet derecede sanatça ve kıymetçe yüksek ve âli bir keyfiyet görünüyor.

   İkinci menba olan yüsr-ü vahdet: Yani, birlik usulüyle, bir merkezde, bir elden, bir kanunla olan işler, gayet derecede kolaylık veriyor. Müteaddit merkezlere, müteaddit kanuna, müteaddit ellere dağılsa, müşkilât peyda eder. Meselâ, nasıl ki bir ordunun bütün neferatının bir merkezden, bir kanunla, bir kumandan-ı âzam emriyle esasat-ı teçhiziyeleri yapılsa, bir tek nefer kadar kolay olur. Eğer ayrı ayrı fabrikalarda, ayrı ayrı merkezlerde teçhizatları yapılsa, bir ordunun teçhizine lâzım olan bütün askerî fabrikalar, bir tek neferin teçhizatı için lâzım gelir. Demek, eğer vahdete istinad edilse, bir ordu, bir nefer kadar kolay olur. Eğer vahdet olmazsa, bir nefer, bir ordu kadar, teçhizin esasatı cihetinde müşkilât peyda eder. Hem bir ağacın meyvelerine, vahdet noktasında bir merkeze, bir kanuna, bir köke istinaden madde-i hayatiye verilse, binler meyveler, tek bir meyve gibi kolay olur. Eğer her bir meyve ayrı ayrı merkeze rabtedilse ve ayrı ayrı mevadd-ı hayatiyeleri gönderilse, her bir meyve bütün ağaç kadar müşkilât peyda eder. Çünkü, bütün ağaca lâzım olan mevadd-ı hayatiye, her bir meyve için dahi lâzımdır.

   İşte, şu iki temsil gibi   وَلِلّٰهِ الْمَثَلُ الْاَعْلٰى   şu kâinatın Sânii, Vâhid-i Ehad