Kâinatın gidişatındaki intizam, yaratıcılarını zikretmekle elde ettikleri itminan; mevcudatın başlangıcını ve sonunu birbirine bağlayan bağın aslında ibadet oluşu ve bütün mükemmelliğinin bu yolla ortaya çıkması ve onu yaratan Sâniin, bu yaratmadaki asıl gayesinin gerçekleşmesi... Ve hakeza, diğer bütün şuunatı, ahvali ve keyfiyetleriyle, her şeyi hikmetle yapan bir tek tedbir edicinin emrinde, Ehad ve Samed olan, bol kerem sahibi bir terbiye edicinin terbiyesinde olduğuna şehadet eder. Ve kâinat bütün eczasıyla bir tek Seyyidin hizmetçileri olup, bir tek mutasarrıfın tasarrufu altındadır. Ve kâinattaki her şeyin kaynağı ve çıkış yeri ise öyle bir Zat-ı Vahid’in kudretidir ki, mektuplarından her birisi üzerinde, mevcudatının safahatının her bir sahifesinde birliğini gösteren vahdet mühürleri sayısız şekilde kendini göstermektedir.

   Evet, her bir çiçek ve meyve, her bir bitki ve ağaç, hatta her bir hayvan ve taş, her bir dağ ve vadideki her bir zerre ve toprak, her bir sahra ve ova, nakış ve eser arasında bir mühürdür ki, dikkatle bakanlara, eserin sahibinin o kâtib olduğunu gösterir. O Zat-ı Zülcelâl, yeryüzünde olanların da deniz altında bulunanların da kâtibidir. Gökyüzünün sahifelerinde ay ve güneşi ibretle nakşeden de Odur. Bütün bu kâinat Nakkaşının şanı ne yücedir! Allahu ekber! Kâinat hep beraber “Lâ ilâhe illa hû” zikrini dile getirmektedir.

   BEŞİNCİ MERTEBE

   Allah her şeyden daha büyüktür. Çünkü O öyle bir Kadîr, Hallâk, Musavvir ve Basîrdir ki, şu gökyüzündeki büyük kütleler ve birer inci gibi olan yıldızlar Onun uluhiyetinin ve azametinin birer parlak nurudur. Rububiyetindeki saltanatına tanıklık yapmakta; hikmetinin ve hakimiyetinin genişliğini ve kudretinin azametindeki haşmetini herkese duyurmaktadır.

   İşte şu ayeti dinle: “Üstlerindeki göğe bakmazlar mı? Onu nasıl bina edip süsledik?” Sonra semanın yüzüne bak! Nasıl sükûnet içinde bir sukût, hikmet içinde bir hareket, haşmet içinde bir parıltı, süslenme içinde bir gülümseme ile beraber yaratılıştaki intizamı ve sanattaki mükemmelliği göreceksin.

   Mevsimleri değiştirmek için gökyüzü lambasının (güneş) parıldaması, burçları aydınlatmak için kandilinin ışıldaması, düşünen insanlara bu alemi idare eden sonsuz bir saltanatın var olduğunu gösterir.

   O her şeye gücü yeten yaratıcı, her şeyi en iyi şekilde bilir. Kuşatıcı bir irade ile irade eder. Dolayısıyla istediği olur, istemediği ise olmaz. O, zatında mevcut olan mutlak ve kuşatıcı olan kudretiyle her şeye gücü yetendir.

   Bu gün için mevcut olan güneşin vücudunun ışıksız ve hararetsiz olması nasıl düşünülemez ise, aynen öyle de göklerin yaratıcısı olan bir ilahın her şeyi kuşatan bir ilminin ve mutlak bir kudretinin olmaması da tasavvur edilemez. O halde zatının lazımı olan kuşatıcı bir ilimle, her şeyi en iyi şekilde bilmesi zaruridir. Onun ilminin her bir şeyle alakadar olması kaçınılmazdır. Her şeyin huzurunda olması, her şeye nüfuzunun ve nuranî olan ihatasının bulunması sayesinde hiçbir şey Ondan gizli kalamaz.