İşte şeriklere ihtiyaç olmadığı gibi, şeriklerin vucutları da imkânsızdır. Bunları iddia etmek sadece bir zorbalıktan ibarettir. Mevcudatta böyle bir şeye ihtiyaç olduğu hususunda en küçük bir emare ve işaret mevcut değildir. Çünkü göklerin ve yerin yaratılması, şeriklere ihtiyaç duyulmadan zaruri olarak sonsuz ve mükemmel bir kudreti gerektirir. Eğer bu işte şerikler bulunsa, sonlu ve sınırlı olan diğer bir kuvvet hiçbir zaruret olmadığı halde, hatta aksi söz konusu iken sonsuz ve mükemmel kudreti, nihayetsiz olduğu bir vakitte, tahdit edip ona son vermek lazım gelir ki, bu ise beş vecihle muhaldir. İşte böylece şeriklerin varlığı mümkün değildir Bununla beraber zikredilen yönleriyle birlikte şeriklerin vücutları mevcudatta imkânsız olduğu halde bunların varlıklarına dair ne bir işaret ve ne de tahakkukuna dair en küçük bir emare bulunmamaktadır.

   Bu meseleyi, Otuz İkinci Söz’ün Birinci Mevkıfında zerrelerden gezegenlere kadar ve İkinci Mevkıfta, semavattan yüzlerdeki teşahhusata kadar, tevhid sikkesinin iradesiyle, mevcudatın şirki reddeden cevaplarıyla izah etmişiz.

   Onun şerikleri olmadığı gibi, yardımcısı ve vezirleri de yoktur. Sebepler ise ezeli olan kudretin tasarrufuna çok ince bir perdeden başka bir şey değildir. Gerçekte icad hususunda herhangi bir etkileri yoktur. Çünkü sebebler içinde en şerefli ve ihtiyarı en geniş olan insandır... Buna mukabil yemek, konuşmak ve düşünmek gibi ihtiyar dahilindeki en belirgin fiillerden onun elinde olan, yüzler cüz’ünden ancak varlığı şüpheli bir parçadır. İhtiyarca en şerefli ve en geniş sebebin eli –gördüğün gibi– iş yapmak hususunda böyle bağlanmış olursa, hayvanların ve cansız varlıkların, göklerin ve yerin yaratıcısı olan Allah’ın rububiyetinde ve eşyayı icadında ortak olmaları nasıl mümkün olabilir? Nasıl ki, bir sultanın sana göndermek üzere içine hediye koyduğu bir zarf, yahut içine hediye sardığı bir mendil veya hediyesini eline verip gönderdiği bir nefer, o sultanın saltanatında ortakları olamıyorlarsa aynen öyle de; onların elleriyle nimet olarak gönderilen sebepler ve bizim için depolanmış nimetlerin birer sandukçaları olan zarflar ve bize gönderilen ilahi hediyelerin içine sarıldıkları sebepler de Ona ortak, yardımcı veya etkili birer vasıta olamazlar.

   İKİNCİ MERTEBE

   Allah’ın celâli yücedir. İlim ve kudretiyle her şeyden daha büyüktür. Çünkü o, öyle bir yaratıcı Alîm, herşeyi hikmetle yapan öyle bir sanatkâr ve her şeye rahmet edip merhamet eden öyle bir Rahmanü’r-Rahim’dir ki, kâinat bostanındaki şu yeryüzü mevcudatı ve semadaki ulvi cisimler çok açık bir şekilde ilmiyle her şeyi bilen bir yaratıcının kudretinin mucizeleridir. Şu her tarafa saçılıp dağılmış rengarenk, süslü bitkiler ve şu yeryüzü bahçesinde yayılıp dağılmış olan çeşit çeşit hayvanlar, zaruri olarak her şeyi son derece sanatlı ve hikmetli yapan Zat-ı Zülcelâlin birer harika sanat eserleridir. Ve bu bahçenin bostanlarında tebessüm eden şu çiçekler ve süslenmiş meyveler, Rahman ve Rahim olan Cenâb-ı Hakk’ın apaçık birer rahmet hediyeleridir.