İşte Allah’a iman, insan fıtratı için en mühim bir dayanak noktasıdır. Ahirete iman ise vicdan için bir yardım isteme noktasıdır. Bu iki noktayı tanımayan kişinin ruhu ve kalbi vahşet içinde yalnızlık çeker; vicdanı ise daima azap içinde kalır ve onu rahatsız eder. Allah’a iman ederek birinci noktaya istinad eden ve ahirete iman ederek ikinci noktadan yardım bekleyen adam, ruhunun derinliklerinden manevi bir lezzet, teselli edici bir ünsiyet ve vicdanını rahatlatacak bir itminan kaynağı bulur.

   DÖRDÜNCÜ NOKTA

   Meşru lezzetlerin zevalinden gelen elemleri, benzerlerinin vucuda geldiklerini göstermekle gideren iman nurundan dolayı Allah’a hamd olsun. Cenab-ı Hak nimetlerin ağacını göstermekle de o nimetlerin devam ettiğini bildirir. O nimetlerin benzerlerinin daima yenilenip tazelendiklerini göstermekle de, ayrılmalarından gelen elemi gidermiş olur. Yani her bir lezzette, o lezzetin kaybolup gitmesinden doğan elemler vardır. İman o elemleri giderir; kaybolup giden nimetler yeni gelen emsallerine dönüşür. İşte lezzetlerin bu yenileşmesinde, ayrı lezzetler vardır. Evet, bir meyvenin ağacı bilinmezse nimet ve lezzet sadece o meyveye münhasır kalır ve onun yenilmesiyle de kaybolup gider. Kaybolup gitmesi de üzüntüye sebep olur ve insanı müteessir eder. Fakat o meyvenin ağacı biliniyorsa ve sabit ise, o meyvenin bitiminden gelen elem kaybolup gider. Çünkü o meyveyi devamlı olarak verecek olan ağaç bakidir. Fani olan meyveleri emsallerine dönüştürüp tazelendirir. Aynı şekilde insanın ruhunu en çok sıkan şey, ayrılıklardan gelen elemlerdir. İman nuru ile o ayrılıklar parçalanır, yok olup kaybolur. Hatta o nimetlerin benzerlerinin tazelenmesiyle başka bir lezzet verir. Çünkü, “her yeni şey ayrı bir lezzettir.”

   BEŞİNCİ NOKTA

   İman nurundan ötürü Allah’a hamd olsun. Öyle bir iman nuru ki, bu iman nuru mevcudatta kendisine düşman, yabancı, ürkütücü ölüler ve ağlayan yetimler gibi gördüğü şeyleri birer dost ve kardeş, cana yakın birer canlı; Allah’ı zikredip tesbih eden birer kullar olarak insana gösterir. Yani insan mevcudata gaflet nazarıyla baktığı zaman bunları muzır birer düşman olarak görüp herşeyden ürküntü duyar. Eşyayı yabancılar gibi görür. Çünkü dalalet nazarında tüm zamanların, geçmiş ve gelecek zamanla olan kardeşlik irtibatı kesilmiş olur. İnsanın zamanla olan ilgisi ve kardeşliği, sadece, kısa ve dar olan hazır zamana münhasır kalır. Dalalet ehlinin kardeşliği binler sene içerisinde ancak bir dakika gibidir. İman ehlinin kardeşliği ise geçmiş zamanın başlangıç noktasından gelecek zamanın sonuna kadar uzanıp gider.