Hayat sahibi olan canlıların ölüm dalgaları arasına süratle atılmaları ise, bir musibet ve bir düşüş değildir. Bilâkis iştiyaklı bir yükseliş ve saadete kavuşmaları için bir yarıştır.
Arka cihet; bu tarafa da iman nuruyla bakılmazsa yine karanlıklı ve ürkütücü görünür. Şuur sahibi her bir insan bu cihette şaşkınlık ve tereddüt içerisinde; “Nereden geliyoruz? Nereye gidiyoruz” sorularına cevap aramakta, içinde bulunduğu gafletten dolayı da bu sorulara cevap bulamamakta; ruhundaki tereddüt ve şaşkınlık karanlığı devam etmektedir. İşte iman nimeti ile bu taraf da aydınlığa kavuşmakta, insanın aslının ve vazifesinin ne olduğu anlaşılmaktadır. Sultan-ı ezeli olan Allahu Teala, insanları görevli olarak imtihan yeri olan dünyaya göndermiştir. İşte, bu hakikate binaen, bu altı cihetteki karanlıkları izale edip dağıtan iman nimeti “hamd”i gerektirdiği gibi, hamd etmek de” ayrıca “hamd” etmeyi gerektirmektedir. Çünkü iman nimetinin ve lezzetinin derecesi ancak “hamd” ile anlaşılır. Devr-i daim halinde, teselsülen sonsuza kadar sürüp giden “hamd” etme için Allah’a hamd olsun.
İKİNCİ NOKTA
Altı ciheti de bizim için nurlandırıp aydınlatan iman nimetinden dolayı Allah’a hamd olsun. Altı cihette de karanlıkları izale eden iman büyük bir nimet olduğu gibi, belaları defetme yönüyle de büyük bir nimettir. Aynı şekilde iman, altı yönü aydınlatıp nurlandırdığı itibariyle, menfaatlerin celbinden dolayı da büyük bir nimettir. Şüphesiz ki insan, fıtratının camiiyeti itibariyle mevcudatın altı cihetiyle yakından alakadardır. İşte iman nimeti cihetiyle insan, hangi yönüne yönelirse yönelsin, bu altı yönden tümüyle istifade etmesi mümkündür. “Nereye yönelirseniz orada Allah’ı bulursunuz” ayetinin sırrıyla, bu altı yönden hangi birisine bakarsa, sınırsız olan uzun mesafesine rağmen o cihet kendisine aydınlanır, nurlanır. Öyle ki, güya mümin olan insan için manevi bir ömür vardır ki, dünyanın başlangıcından dünyanın sonuna kadar uzayıp gidiyor; ve ezelden ebede doğru uzayıp giden uzun bir hayatın nurundan yardım alıyor. Hatta insan, imanın bu yönleri aydınlatması sırrıyla, güya hazır zamanın dar boğazından çıkarak ve içinde bulunduğu sıkıntılı mekânın sınırlarını aşarak geniş olan bir âleme çıkıyor ve bu geniş âlem sanki onun bir evi haline geliyor. Mazi ve müstakbel kalbi ve ruhu için hazır bir zaman hükmüne geçiyor. Ve hakeza kıyas et.
ÜÇÜNCÜ NOKTA
Allah’a hamd olsun ki, iman, istinad ve istimdat noktalarını ihtiva etmektedir. Evet, insan gayet derecede acizdir; sayısız düşmanları vardır. Bu sayısız düşmanlarını defedebilmek için de sığınıp dayanabileceği bileceği bir noktaya ihtiyacı vardır. Aynı şekilde sayısız ihtiyaçlarına ve arzularına rağmen insan son derece fakirdir. Bu itibarla, bu ihtiyaçlarını karşılayacak yardım isteyebileceği bir noktaya da şiddetle ihtiyacı vardır. Tâ ki, ihtiyaçlarını onunla tedarik edebilsin.
