Şer’in medeniyeti, şimdiki medeniyet.
Esaslara dikkat et, âsarlara nazar et.
Şimdiki medeniyet esasatı menfidir.
Menfi olan beş esas ona temel, hem kıymet.
Onlarla çarh kurulur. İşte nokta-i istinad: Hakka bedel kuvvettir.
Kuvvet ise, şe’nidir tecavüz ve tearuz; bundan çıkar hıyanet.
Hedef-i kasdı, fazilet bedeline hasis bir menfaattir.
Menfaatın şe’nidir tezahüm ve tehasum; bundan çıkar cinayet.
Hayattaki kanunu, teavün bedeline bir düstur-u cidaldir.
Cidalin şe’ni budur, tenazu’ ve tedafü’.. bundan çıkar sefalet.
Akvamların beyninde rabıta-i esası:
Âharın zararına müntebih unsuriyet.
Başkaları yutmakla beslenir alır kuvvet.
Milliyet-i menfiye, unsuriyet, milliyet;
şe’ni olur daima, böyle müdhiş tesadüm,
böyle feci telâtum, bundan çıkar helâket.
Beşincisi şudur ki: Cazibedar hizmeti; hevâ, hevesi teşci,
teshil-i hevesatî, arzuları tatmin; bundan çıkar sefahet.
O heva, hem heves, şe’ni budur daima:
İnsanı memsuh eder, sîreti değiştirir.
Manevi meshediyor, değişir insaniyet.
Şu medenilerden çoğu, eğer içini dışına çevirirsen, görürsün:
Başta maymunla tilki, yılanla ayı, hınzır sîreti olur suret.
Gelir hayal karşına, postlarıyla tüyleri.
İşte şununla görünür meydandaki âsârı.