için halk olunan insan hususunda öyle bir adalet ve hikmete mazhariyetten çok uzaktır. Elbette, âdil olan o Zat-ı Celîl-i Zülcemalin ve hakîm olan o Zat-ı Cemîl-i Zülcelâlin daimî bir Cehennemi ve ebedî bir Cenneti bulunacaktır.

   DÖRDÜNCÜ HAKİKAT: Bâb-ı cûd ve cemaldir. İsm-i Cevâd ve Cemîl’in cilvesidir.

   Hiç mümkün müdür ki, nihayetsiz cûd ve sehavet, tükenmez servet, bitmez hazineler, misilsiz sermedî cemal, kusursuz ebedî kemal; bir dâr-ı saadet ve mahall-i ziyafet içinde daimi bulunacak olan muhtaç şâkirleri, müştak ayinedarları, mütehayyir seyircileri istemesinler?

   Evet, dünya yüzünü bu kadar müzeyyen masnuatıyla süslendirmek, ay ile güneşi lâmba yapmak, yeryüzünü bir sofra-i nimet ederek mat’umâtın en güzel çeşitleriyle doldurmak, meyveli ağaçları birer kap yapmak, her mevsimde birçok defalar tecdit etmek, hadsiz bir cûd ve sehaveti gösterir. Böyle nihayetsiz bir cûd ve sehavet, öyle tükenmez hazineler ve rahmet, hem daimî, hem arzu edilen her şey içinde bulunur bir dâr-ı ziyafet ve mahall-i saadet ister. Hem kat’î ister ki, o ziyafetten telezzüz edenler, o mahall-i saadette devam etsinler, ebedî kalsınlar. Tâ zeval ve firakla elem çekmesinler. Çünkü, zeval-i elem lezzet olduğu gibi, zeval-i lezzet dahielemdir. Öyle sehavet, elem çektirmek istemez. Demek, ebedî bir Cenneti, hem, içinde ebedî muhtaçları ister. Çünkü, nihayetsiz cûd ve seha, nihayetsiz ihsan etmek ister, nimetlendirmek ister. Nihayetsiz ihsan ve nimetlendirmek ise, nihayetsiz minnettarlık, nimetlenmek ister. Bu ise, ihsana mazhar olan şahsın devam-ı vücudunu ister. Tâ, daimî tena’umla o daimi in’ama karşı şükür ve minnettarlığını göstersin. Yoksa, zeval ile acılaşan cüz’î bir telezzüz, kısacık bir zamanda öyle bir cûd-u sehânın muktezasıyla kabil-i tevfik değildir.

   Hem dahi, meşher-i sanat-ı ilâhiye olan aktar-ı âlem sergilerine bak. Yeryüzündeki nebatat ve hayvanatın ellerinde olan ilânat-ı rabbaniyeye