Mukaddime

  Birkaç işaretle başka yerlerde yani, Yirmi İkinci, On Dokuzuncu, Yirmi Altıncı Sözlerde izah edilen birkaç meseleye işaret ederiz.

      BİRİNCİ İŞARET: Hikâyedeki sersem adamın, o emin arkadaşıyla, üç hakikatleri var.

     Birincisi: Nefs-i emmarem ile kalbimdir.

     İkincisi: Felsefe şakirdleriyle Kur’an-ı Hakîm tilmizleridir.

    Üçüncüsü: Ümmet-i İslâmiye ile millet-i küfriyedir.

   Felsefe şakirdleri ve millet-i küfriye ve nefs-i emmarenin en müthiş dalâleti, Cenab-ı Hakkı tanımamaktadır. Hikâyede nasıl emin adam demişti: “Bir harf kâtipsiz olmaz, bir kanun hâkimsiz olmaz.” Biz de deriz:

   Nasıl ki bir kitap - bahusus öyle bir kitap ki, her kelimesi içinde küçük kalemle bir kitap yazılmış, her harfi içinde ince kalem ile muntazam bir kaside yazılmış - kâtipsiz olmak son derece muhaldir. Öyle de, şu kâinat, nakkaşsız olmak son derece muhal-ender muhaldir. Zira bu kâinat öyle bir kitapdır ki, her sahifesi çok kitapları tazammun eder. Hattâ, her kelimesi içinde bir kitap vardır. Her bir harfi içinde bir kaside vardır. Yeryüzü bir sahifedir, ne kadar kitap içinde var. Bir ağaç bir kelimedir, ne kadar sahifesi vardır. Bir meyve bir harf; bir çekirdek bir noktadır. O noktada koca bir ağacın proğramı, fihristesi var. İşte böyle bir kitap, evsaf-ı celâl ve cemale, nihayetsiz kudret ve hikmete malik bir Zat-ı Zülcelâlin nakş-ı kalem-i kudreti olabilir. Demek, âlemin şuhûduyla bu iman lâzım gelir; illâ ki dalâlet ten sarhoş olmuş ola...

   Hem nasıl ki, bir hane ustasız olmaz. - Bahusus öyle bir hane ki, harika sanatlarla, acip nakış larla, garip ziynetlerle tezyin edilmiş, hattâ her bir