âlem-i mubsıratın anahtarı hükmünde olan gözünü ve mesmuat âlemindeki âyatı temaşa eden kulağını, arşa kadar beraber alması lâzım geldiği gibi, ruhunun hadsiz vezaife medar olan âlât ve cihazatının makinesi hükmünde olan cism-i mübarekini dahi, tâ arşa kadar beraber alması mukteza-yı akıl ve hikmettir. Nasıl ki Cennette, hikmet-i ilâhiye cismi ruha arkadaş ediyor. Çünkü pek çok vezaif-i ubudiyete ve hadsiz lezaiz ve âlâma medar olan cesettir. Elbette o cesed-i mübarek, ruha arkadaş olacaktır. Madem Cennete cisim ruh ile beraber gider. Elbette, Cennetü’l-Me’va gövdesi olan Sidretü’l-Müntehaya uruc eden zat-ı Ahmediye (a.s.m.) ile cesed-i mübarekini refakat ettirmesi ayn-ı hikmettir.

   Yine hatıra gelir ki, dersin: “Birkaç dakikada binler sene mesafeyi kat etmek aklen muhaldir?”

   Biz de deriz ki: Sâni-i Zülcelâlin sanatında, harekât nihayet derecede muhteliftir. Meselâ, savtın süratiyle ziya, elektrik, ruh, hayal süratleri ne kadar mütefavit olduğu malûm. Seyyaratın dahi, fennen harekâtı o kadar muhteliftir ki, akıl hayrettedir. Acaba lâtif cismi, uruçta süratli olan ulvî ruhuna tâbi olmuş, ruh süratinde hareketi nasıl akla muhalif görünür?

   Hem on dakika yatsan, bazı olur ki, bir sene kadar hâlâta maruz olursun. Hatta bir dakikada insan gördüğü rüyayı, onun içinde işittiği sözleri, söylediği kelimatı toplansa, uyanık âleminde bir gün, belki daha fazla zaman lâzımdır. Demek oluyor ki, bir zaman-ı vahid, iki şahsa nisbeten, birisine bir gün, birisine de bir sene hükmüne geçer. Şu manaya bir temsil ile bak ki:

   İnsanın hareketinden, güllenin hareketinden, savttan, ziyadan, elektrikten, ruhtan, hayalden tezahür eden sürat-i harekâtta bir mikyas olmak için şöyle bir saat farz ediyoruz ki: O saatte on iğne var. Birisi saatleri gösterir. Biri de, ondan altmış defa daha geniş bir dairede dakikayı sayar.