veya bir Sâni-i Hakîmin kanun-u kader ve kalem-i kudretinden çıkan harekete memur birer noktadır. Nasıl ki, meselâ Ayasofya kubbesindeki taşlar, eğer mimarının emrine ve sanatına tâbi olmazlarsa, her bir taşı, Mimar Sinan gibi dülgerlik sanatında bir mahareti ve sair taşlara hem mahkûm, hem hâkim olmak, yani, “Geliniz! Düşmemek, sukut etmemek için baş başa vereceğiz” diye bir hüküm sahibi olması lâzımdır. Öyle de, binler defa Ayasofya kubbesinden daha sanatlı, daha hayretli ve hikmetli olan masnuattaki zerreler, kâinat ustasının emrine tabi olmazlarsa, her birine Sâni-i kâinatın evsafı kadar evsaf-ı kemal verilmesi lâzım gelir.

   Feya sübhanallah! Zındık maddiyyun gavurlar, bir Vâcibü’l-Vücudu kabul etmediklerinden, zerrat adedince batıl âliheleri kabul etmeye, mezheplerine göre muztar kalıyorlar. İşte, şu cihette münkir kâfir ne kadar feylesof, âlim de olsa, nihayet derecede bir cehl-i azim içindedir, bir echel-i mutlaktır.

ÜÇÜNCÜ NOKTA

   Şu Nokta, Birinci Noktanın âhirinde vaad olunan altıncı hikmet-i azimeye bir işarettir. Şöyle ki:

   Yirmi Sekizinci Sözün ikinci sualinin cevabındaki haşiyede denilmişti ki: Tahavvülât-ı zerratın ve zîhayat cisimlerde zerrat harekâtının binler hikmetlerinden bir hikmeti dahi zerreleri nurlandırmaktır ve âlem-i uhrevîye binasına lâyık zerreler olmak için hayattar ve manidar olmaktır. Güya cism-i hayvanî ve insanî, hatta nebatî, terbiye dersini almak için gelenlere bir misafirhane, bir kışla, bir mekteb hükmündedir ki, camid zerreler ona girerler, nurlanırlar. Adeta bir talim ve talimata mazhar olurlar, letafet peyda ederler. Birer vazifeyi görmekle âlem-i bekaya ve bütün eczasıyla hayattar olan dâr-ı ahirete zerrat olmak için liyakat kesb ederler.