İşte sebep ve müsebbeb ortasındaki uzun mesafede esma-i ilâhiye birer yıldız gibi tulû eder. Matlâları, o mesafe-i maneviyedir. Nasıl ki zâhir nazarda dağların daire-i ufkunda semanın etekleri muttasıl ve mukarin görünür. Halbuki, daire-i ufk-u cibalîden semanın eteğine kadar umum yıldızların matlâları ve başka şeylerin meskenleri olan bir mesafe-i azime bulunduğu gibi; esbab ile müsebbebat mabeyninde, öyle bir mesafe-i maneviye var ki, imanın dürbünüyle, Kur’an’ın nuruyla görünür. Meselâ,

۞  فَلْيَنْظُرِ الْاِنْسَانُ اِلٰى طَعَامِهٖ ۞ اَنَّا صَبَبْنَا الْمَٓاءَ صَبًّا ۞ ثُمَّ شَقَقْنَا الْاَرْضَ شَقًّا فَاَنْبَتْنَا فٖيهَا حَبًّا ۞ وَ عِنَبًا وَ قَضْبًا ۞ وَ زَيْتُونًا وَ نَخْلًا ۞ وَ حَدَٓائِقَ غُلْبًا ۞ وَ فَاكِهَةً وَ اَبًّا ۞ مَتَاعًا لَكُمْ وَ لِاَنْعَامِكُمْ

   İşte şu ayet-i kerime, mucizat-ı kudret-i ilâhiyeyi bir tertib-i hikmetle zikrederek esbabı müsebbebata rabt edip en ahirde,  مَتَاعًا لَكُم  lâfzıyla bir gayeyi gösterir ki, o gaye, bütün o müteselsil esbab ve müsebbebat içinde o gayeyi gören ve takip eden gizli bir mutasarrıf bulunduğunu ve o esbab, Onun perdesi olduğunu isbat eder. Evet,  مَتَاعًا لَكُمْ وَ لِاَنْعَامِكُمْ  tabiriyle bütün esbabı, icad kabiliyetinden azleder, manen der: “Size ve hayvanatınıza rızkı yetiştirmek için su semadan geliyor. O suda, size ve hayvanatınıza acıyıp, şefkat edip rızık yetiştirmek kabiliyeti olmadığından, su gelmiyor, gönderiliyor demektir. Hem, toprak, nebatatıyla açılıp, rızkınız oradan geliyor. Hissiz, şuursuz toprak sizin rızkınızı düşünüp şefkat etmek kabiliyetinden pek uzak olduğundan, toprak kendi kendine açılmıyor, birisi o kapıyı açıyor, nimetleri ellerinize veriyor. Hem, otlar, ağaçlar sizin rızkınızı düşünüp merhameten size meyveleri, hububatı yetiştirmekten