kumandan-ı âzam o iki daireye müteveccih olur. O daireler, her birisi hademeleri lisanıyla veya nutka gelip kendi lisanıyla der ki: “Ey kumandanım, bir parça mühlet ver ki, eski işlerin ufak tefeklerini, pırtı mırtılarını temizleyip dışarı atayım; sonra teşrif ediniz. İşte, atıp senin emrine hazır duruyoruz. Buyurun, ne yaparsanız yapınız. Senin emrine münkadız. Senin yaptığın işler bütün hak, güzel, maslâhattır.” Öyle de, semavat ve arz, böyle iki daire-i teklif ve tecrübe ve imtihan için açılmıştır. Müddet bittikten sonra, semavat ve arz, daire-i teklife ait eşyayı emr-i ilâhî ile bertaraf eder. Derler: “Yâ Rabbena! Buyurun, ne için bizi istihdam edersen et; hakkımız sana itaattir. Her yaptığın şey de haktır.” İşte, cümlelerindeki üslubun haşmetine bak, dikkat et. Hem meselâ,

يَٓا اَرْضُ ابْلَعٖى مَٓاءَ كِ وَيَا سَمَٓاءُ اَقْلِعٖى وَغٖيضَ الْمَٓاءُ وَقُضِىَ الْاَمْر  وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِىِّ وَقٖيلَ بُعْدًا لِلْقَوْمِ الظَّالِمٖينَ

   İşte şu ayetin bahr-i belâgatından bir katreye işaret için, bir üslubunu bir temsil ayinesinde göstereceğiz. Nasıl bir harb-i umumide bir kumandan zaferden sonra ateş eden bir ordusuna “Ateş kes!” ve hücum eden diğer bir ordusuna “Dur!” der, emreder, o anda ateş kesilir, hücum durur. “İş bitti, istilâ ettik. Bayrağımız düşmanın merkezlerinde yüksek kalelerinin başında dikildi. Esfelü’s-sâfilîne giden o edepsiz zalimler cezalarını buldular.” der. Aynen öyle de, Padişah-ı bîmisal, kavm-i Nuh’un mahvı için semavat ve arza emir vermiş; vazifelerini yaptıktan sonra ferman ediyor: “Ey arz, suyunu yut. Ey sema, dur, işin bitti. Su çekildi. Dağın başında memur-u ilâhînin çadır vazifesini gören gemisi kuruldu. Zalimler cezalarını buldular.” İşte şu üslubun ulviyetine bak. “Zemin ve gök iki muti asker gibi emir dinler, itaat ederler.” diyor. İşte şu üslup işaret eder ki, insanın isyanından kâinat kızıyor. Semavat ve arz hiddete geliyorlar ve şu işaretle der ki “Yer ve gök iki muti asker gibi emirlerine bakan bir Zata isyan edilmez, edilmemeli.” Dehşetli bir zecri ifade eder. İşte tufan gibi bir hadise-i umumiyeyi bütün