Eğer desen: “Nasıl biliyoruz ki, kimse muarazaya teşebbüs etmedi, kimse kendine güvenemedi mi ki meydana çıksın, birbirinin yardımı da mı faide etmedi?”

   Elcevap: Eğer muaraza mümkün olsaydı, alâ külli hâl kat’î teşebbüs edilecekti. Çünkü, izzet ve namus meselesi, can ve mal tehlikesi vardı. Eğer teşebbüs edilseydi, alâ külli hal kat’î taraftar pek çok bulunacaktı. Çünkü, hakka muarız ve muannid daima kesretli idi. Eğer taraftar bulsaydı, alâ külli hâl iştihar bulacaktı. Çünkü, küçük bir mücadele, beşerin nazar-ı istiğrabını celb edip destanlarda iştihar eder. Şöyle acib bir mücadele ve vukuat ise gizli kalamaz. İslâmiyet aleyhinde tâ en çirkin ve en şeni’ şeylere kadar nakledilir, meşhur olur. Halbuki muarazaya dair Müseylime-i Kezzabın bir iki fıkrasından başka nakledilmemiş. O Müseylime’de, çendan belâgat varmış; fakat hadsiz bir hüsn-ü cemale malik olan beyan-ı Kur’an’a nisbet edildiği için onun sözleri hezeyan suretinde tarihlere geçmiştir. İşte Kur’an’ın belâgatındaki i’caz, kat’iyen iki kere iki dört eder gibi mevcuttur ki, iş böyle oluyor.

   İKİNCİ SURET: Belâgatındaki i’caz-ı Kur’anînin hikmetini “Beş Nokta”da beyan edeceğiz.

   Birinci Nokta: Kur’an’ın nazmında bir cezalet-i harika var. O nazımdaki cezalet ve metaneti, İşaratü’l-İ’caz baştan aşağıya kadar bu cezalet-i nazmiyeyi beyan eder. Saatin; saniye, dakika, saati sayan ve birbirinin nizamını tekmil eden ne ise, Kur’an-ı Hakîmin her bir cümledeki, hey’atındaki nazım ve kelimelerindeki nizam ve cümlelerin birbirine karşı münasebatındaki intizamı, öyle bir tarzda İşaratü’l-İ’caz’da ahirine kadar beyan edilmiştir; kim isterse ona bakabilir ve bu nazımdaki cezalet-i harikayı bu surette görebilir. Yalnız bir iki misal, bir cümlenin hey’atındaki nazmı göstermek için zikredeceğiz.

   Meselâ:  وَلَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذَابِ رَبِّكَ  Bu cümlede, azabı dehşetli göstermek için en azının şiddetle tesirini göstermekle göstermek ister.