hoşuna gidecek güzel et veriyor, insanı ona hizmetkâr edip her tarafa ekiyor. Bazı taifelerine de, hazmolmayacak sert bir kemik üstünde hayvanlar yutacak bir et veriyor ki; hayvanlar onu çok taraflara dağıtıyorlar. Bazılara da çengelcikleri verip; her temas edene yapışıyor, başka yerlere giderek taifesinin bayrağını dikerler, Sâni-i Zülcelâlin antika sanatını teşhir ediyorlar. Ve bir kısmına da, acı düğelek denilen nebatat gibi, saçmalı tüfek gibi bir kuvvet verir ki, vakti geldiği zaman onun meyvesi olan hıyarcık düşer, saçmalar gibi bir kaç metre yerlere tohumcuklarını atar, zer eder, Fâtır-ı Zülcelâlin zikir ve tesbihini kesretli lisanlarla söylettirmeye çalışırlar ve hakeza, kıyas et.

   Fâtır-ı Hakîm ve Kadîr-i Âlîm kemal-i intizamla, her şeyi güzel yaratmış, güzel teçhiz etmiş, güzel gayelere tevcih etmiş, güzel vazifelerle tavzif etmiş, güzel tesbihat yaptırıyor, güzel ibadet ettiriyor. Ey insan! İnsan isen, şu güzel işlere tabiatı, tesadüfü, abesiyeti, dalâleti karıştırma; çirkin etme, çirkin yapma, çirkin olma.

   Dördüncü Kısım: İnsandır. Şu kâinat sarayında bir nev’i hademe olan insanlar, hem melâikeye benzer, hem hayvanata benzer. Melâikeye, ubudiyet-i külliyede, nezaretin şümulünde, marifetin ihatasında, rububiyetin dellâllığında meleklere benzer; belki insan daha câmidir. Fakat insanın şerire ve iştihalı bir nefsi bulunduğundan, melâikenin hilâfına olarak, pek mühim terakkiyat ve tedenniyata mazhardır. Hem, insan, amelinde nefsi için bir haz ve zatı için bir hisse aradığı için, hayvana benzer. Öyle ise, insanın iki maaşı var: Biri cüz’îdir, hayvanîdir, muacceldir; ikincisi melekîdir, küllîdir, müecceldir. Şimdi, insanın vazifesiyle maaşı ve terakkiyat ve tedenniyatı, geçen yirmi üç adet Sözlerde kısmen geçmiştir; hususan On Birinci ve Yirmi Üçüncüde daha ziyade beyan edilmiş; onun için şurada ihtisar ederek kapıyı kapıyoruz. Erhamü’r-Rahimînden rahmet kapılarını bize açmasını ve şu sözün tekmiline tevfikini refik eylemesini niyaz ile, kusurumuzun ve hatamızın afvını talep ile hatmediyoruz.