sor; bak nasıl, “Yâ Hannan, yâ Rahman, yâ Rahim, yâ Kerim, yâ Lâtif, yâ Atuf, yâ Musavvir, yâ Münevvir, yâ Muhsin, yâ Müzeyyin” gibi çok esmayı işiteceksin. Ve insan olan bir insandan sor; bak nasıl bütün esma-i hüsnayı okuyor ve cephesinde yazılı. Sen de dikkat etsen, okuyabilirsin. Güya, kâinat azim bir musika-i zikriyedir; en küçük nağme, en gür nağamata karışmakla, haşmetli bir letafet veriyor. Ve hakeza, kıyas et. Fakat, çendan insan bütün esmaya mazhardır; fakat kâinatın tenevvüünü ve melâikenin ihtilâf-ı ibâdâtını intac eden tenevvü-ü esma, insanların dahi bir derece tenevvüüne sebep olmuştur. Enbiyanın ayrı ayrı şeriatları, evliyanın başka başka tarikatleri, asfiyanın çeşit çeşit meşrepleri şu sırdan neş’et etmiştir. Meselâ İsa aleyhisselâm; sair esma ile beraber Kadîr ismi onda daha galiptir. Ehl-i aşkta Vedûd ismi ve ehl-i tefekkürde Hakîm ismi daha ziyade hakimdir.

   İşte, nasıl eğer bir adam hem hoca, hem zabit, hem adliye kâtibi, hem mülkiye müfettişi olsa, onun her bir dairede birer nisbeti, birer vazifesi, birer hizmeti, birer maaşı, birer mesuliyeti, birer terakkiyatı ve muvaffakiyetsizliğine sebep birer düşman ve rakipleri oluyor; ve padişaha karşı çok ünvanlarla görünüyor ve görür; ve çok lisanlarla ondan medet ister; ve âmirinin çok ünvanlarına müracaat eder; ve düşmanların şerrinden kurtulmak için muavenetini çok suretlerle talep eder. Öyle de, çok esmaya mazhar ve çok vazifelerle mükellef ve çok düşmanlara müptelâ olan insan, münacatında, istiazesinde çok isimleri zikreder. Nasıl ki, nev-i insanın medar-ı fahrı ve elhak en hakiki insan-ı kâmil olan Muhammed-i Arabî aleyhissalâtü vesselâm, Cevşenü’l-Kebir namındaki münacatında bin bir ismiyle dua ediyor, ateşten istiaze ediyor. İşte şu sırdandır ki, Sure-i  

قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ۞ مَلِكِ النَّاسِ ۞ اِلٰهِ النَّاسِ ۞ مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ

’de üç ünvan ile istiazeyi emrediyor ve  بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحٖيمِ  ’de, üç ismiyle istianeyi gösteriyor.