tasarrufatında başka başka, fakat birbirini ihsas eder ünvanları var. Ve sıfatlarının tecelliyatında başka başka, fakat birbirini gösterir mukaddes zuhuratı var. Ve ef’alinin cilvelerinde çeşit çeşit, fakat birbirini ikmal eder hikmetli tasarrufatı var. Ve rengârenk sanatında ve mütenevvi masnuatında çeşit çeşit, fakat birbirini temaşa eder haşmetli rububiyeti vardır. Bununla beraber, kâinatın her bir âleminde, her bir taifesinde, esma-i hüsnadan bir ismin ünvanı tecelli eder. O isim, o dairede hâkimdir; başka isimler orada ona tabidirler, belki onun zımnında bulunurlar. Hem, mahlukatın her bir tabakasında az ve çok, küçük ve büyük, has ve âmm her birisinde, has bir tecelli, has bir rububiyet, has bir isimle cilvesi vardır. Yani, o isim her şeye muhit ve âmm olduğu halde, öyle bir kasd ve ehemmiyetle bir şeye teveccüh eder; güya o isim yalnız o şeye hastır. Hem, bununla beraber, Hâlik-ı Zülcelâl her şeye yakın olduğu halde, yetmiş bine yakın nurani perdeleri vardır. Meselâ, sana tecelli eden Hâlik isminin mahlukiyetindeki cüz’î mertebesinden tut, tâ bütün kâinatın Hâlikı olan mertebe-i kübra ve ünvan-ı âzama kadar ne kadar perdeler bulunduğunu kıyas edebilirsin.

   Demek bütün kâinatı arkada bırakmak şartıyla, mahlukiyetin kapısından Hâlik isminin müntehasına yetişirsin, daire-i sıfata yanaşırsın. Madem perdelerin birbirine temaşa eder pencereleri var; ve isimler birbiri içinde görünüyor; ve şuunat birbirine bakar ve temessülât birbiri içine girer; ve ünvanlar birbirini ihsas eder; ve zuhurat birbirine benzer; ve tasarrufat birbirine yardım edip itmam eder; ve rububiyetin mütenevvi terbiyeleri birbirine imdat edip muavenet eder; elbette gerektir ki, Cenab-ı Hakkı bir isimle, bir ünvan ile, bir rububiyetle ve hakeza, tanısa, başka ünvanları, rububiyetleri, şe’nleri, içinde inkâr etmesin. Belki, herbir ismin cilvesinden sair esmaya intikal etmezse, zarar eder. Meselâ, Kadîr ve Hâlik isminin eserini görse, Alîm ismini görmezse, gaflet ve tabiat dalâletine düşebilir. Belki, lâzım gelir ki, onun nazarı daima karşısında  هُوَ هُوَ اللّٰهُ  okusun, görsün;