Yirmi Dördüncü Söz

(Şu Söz Beş Daldır. Dördüncü Dala dikkat et, Beşinci Dala yapış çık, meyvelerini kopar al.)

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحٖيمِ 

اَللّٰهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ لَهُ الْاَسْمَٓاءُ الْحُسْنٰى

   Şu ayet-i celilenin şecere-i nuraniyesinin çok hakikatlerinden bir hakikatinin beş dalına işaret ederiz.

   BİRİNCİ DAL: Nasıl ki, bir sultanın kendi hükûmetinin dairelerinde ayrı ayrı ünvanları ve raiyetinin tabakalarında başka başka nam ve vasıfları ve saltanatının mertebelerinde çeşit çeşit isim ve alâmetleri vardır. Meselâ, adliye dairesinde hâkim-i âdil ve mülkiyede sultan ve askeriyede kumandan-ı âzam ve ilmiyede halife... Daha buna kıyasen sair isim ve ünvanlarını bilsen anlarsın ki; bir tek padişah, saltanatının dairelerinde ve tabaka-i hükûmet mertebelerinde bin isim ve ünvana sahip olabilir. Güya o hâkim, her bir dairede, şahsiyet-i maneviye haysiyetiyle ve telefonuyla mevcut ve hazırdır, bulunur ve bilir. Ve her tabakada kanunuyla, nizamıyla, mümessiliyle meşhud ve nazırdır, görünür, görür. Ve her bir mertebede perde arkasında, hükmüyle, ilmiyle, kuvvetiyle, mutasarrıf ve basirdir, idare eder, bakar. Öyle de ezel, ebed sultanı olan Rabbu’l-âlemîn için, rububiyetinin mertebelerinde ayrı ayrı, fakat birbirine bakar şe’n ve namları; ve uluhiyetinin dairelerinde başka başka, fakat birbiri içinde görünür isim ve nişanları; ve haşmet-nüma icraatında ayrı ayrı, fakat birbirine benzer temessül ve cilveleri; ve kudretinin