İşte, bu işler, yüz derece muhaldir ki, kendi kendine olsun. Evet, nihayet derecede sanatlı, dikkatli şu işler kendi kendine olmak bin derece muhaldir ki; kendilerinden ziyade, sanatkârlarını gösteriyorlar. Hem, bunları işleyici, öyle muciznüma bir zattır ki, hiçbir iş ona ağır gelmez. Bin kitap yazmak, bir harf kadar ona kolay gelir. Bununla beraber, her tarafa bak ki; hem öyle bir hikmetle her şeyi yerli yerine koyuyor ve öyle mukrimane herkese lâyık oldukları lütufları yapıyor, hem öyle ihsanperverane umumi perdeler ve kapılar açıyor ki, herkesin arzularını tatmin ediyor. Hem, öyle sehavetperverane sofralar kuruyor ki, bütün bu memleketin halklarına, hayvanlarına, her bir taifesine has ve lâyık, belki her bir ferdine mahsus ismiyle ve resmiyle bir tabla-i nimet veriliyor. İşte dünyada bundan muhal bir şey var mı ki, bu gördüğümüz işler içinde tesadüfi işler bulunsun veya abes ve faidesiz olsun veya müteaddit eller karışsın veya ustası her şeye muktedir olmasın veya her şey ona musahhar olmasın. İşte, ey arkadaş! Haddin varsa, buna karşı bir bahane bul.
YEDİNCİ BÜRHAN: Ey arkadaş! Gel, şimdi bu cüz’iyatı bırakıp, saray şeklindeki bu acib âlemin eczalarının birbirine karşı olan vaziyetlerine dikkat edeceğiz. İşte, bak; bu âlemde o derece intizam ile küllî işler yapılıyor ve umumi inkılâblar oluyor ki, adeta bütün bu saraydaki mevcut taşlar, topraklar, ağaçlar, her bir şey, birer fail-i muhtar gibi bütün bu âlemin nizamat-ı külliyesini gözetip, ona göre tevfik-i hareket ediyor.
Birbirinden en uzak şeyler, birbirinin imdadına koşuyor. İşte, bak; gaipden acip bir kafile (Haşiye) çıkıp geliyor. Merkepleri ağaçlara, nebatlara, dağlara benzerler; başlarında birer tabla-i erzak taşıyorlar. İşte bak; bu tarafta bekleyen muhtelif hayvanatın erzaklarını getiriyorlar. Hem de bak, bu kubbede o azim elektrik lambası, (Haşiye) onlara ışık verdiği gibi, bütün taamlarını öyle güzel pişiriyor; yalnız, pişirilecek taamlar, bir dest-i gaybî tarafından, birer ipe takılıp (Haşiye) ona karşı tutuluyor. Bu tarafa da bak.
