Belki birer dellâl, birer ilânname hükmündedirler. Lisan-ı hâlleriyle derler ki: “Biz öyle bir zatın sanatıyız ki, bütün bu âlemimizi, bizi yaptığı ve suhuletle icad ettiği gibi, kolaylıkla yapabilir bir zattır.”

   DÖRDÜNCÜ BÜRHAN: Ey muannid arkadaş! Gel, sana daha acibini göstereceğim.

   Bak, bu memlekette bütün bu işler, bu şeyler değişti, değişiyor; bir halette durmuyor. Dikkat et ki; bu gördüğümüz camid cisimler, hissiz kutular, birer hâkim-i mutlak suretini aldılar. Adeta her bir şey, bütün eşyaya hükmediyor. İşte, bu yanımızdaki bu makineye bak; ^(Haşiye) güya emrediyor. İşte, onun tezyinatına ve işlemesine lâzım levazımat ve maddeler, uzak yerlerden koşup geliyorlar. İşte, oraya bak. O şuursuz cisim, ^(Haşiye) güya bir işaret ediyor, en büyük bir cismi kendine hizmetkâr ediyor, kendi işlerinde çalıştırıyor. Daha başka şeyleri bunlara kıyas et. Adeta her bir şey, bütün bu âlemdeki hilkatleri musahhar ediyor. Eğer, o gizli zatı kabul etmezsen, bütün bu memleketteki taşında, toprağında, hayvanında, insana benzer mahluklarda o zatın bütün hünerlerini, sanatlarını, kemalâtlarını, birer birer, o şeylere vereceksin. İşte, aklın uzak gördüğü bir tek muciznüma zatın bedeline, milyarlar onun gibi muciznüma, hem birbirine zıt, hem birbirine misil, hem birbiri içinde bulunsun; bu intizam bozulmasın, ortalığı karıştırmasınlar. Halbuki, bu koca memlekette iki parmak karışsa, karıştırır. Çünkü, bir köyde iki müdür, bir şehirde iki vali, bir memlekette iki padişah bulunsa, karıştırır. Nerede kaldı hadsiz hâkim-i mutlak beraber bulunsun?

   BEŞİNCİ BÜRHAN: Ey vesveseli arkadaş! Gel, bu azim sarayın nakışlarına dikkat et ve bütün bu şehrin ziynetlerine bak ve bütün bu memleketin tanzimatını gör ve bütün bu âlemin sanatlarını tefekkür et.