parlak bir güneştir. Hakaik-i ilâhiyeye ve hakaik-ı mümkinat üstüne nasıl safi bir nur serpiyor ve parlak bir ziya neşrediyor, bak.

   Netice: Madem enbiyaya dair olan ayetler, şimdiki terakkiyat-ı beşeriyenin harikalarına birer nevi işaretle beraber daha ilerideki hududunu çiziyor gibi bir tarz-ı ifadesi var; ve madem her bir ayetin müteaddit manalara delâleti muhakkaktır, belki müttefekun aleyhtir; ve madem enbiyaya ittiba etmek ve iktida etmeye dair evamir-i mutlaka var; öyle ise, şu geçmiş ayetlerin maani-i sarihalarına delâletle beraber, sanat ve fünûn-u beşeriyenin mühimlerine işarî bir tarzda delâlet, hem teşvik ediliyor, denilebilir.

***

İki Mühim Suale Karşı İki Mühim Cevap

   Birincisi:

    Eğer desen: “Madem Kur’an, beşer için nazil olmuştur. Neden beşerin nazarında en mühim olan medeniyet harikalarını tasrih etmiyor? Yalnız gizli bir remz ile, hâfi bir ima ile, hafif bir işaretle, zaif bir ihtar ile iktifa ediyor?”

   Elcevap: Çünkü, medeniyet-i beşeriye harikalarının hakları bahs-i Kur’anîde o kadar olabilir. Zira, Kur’an’ın vazife-i asliyesi, daire-i rububiyetin kemalât ve şuunâtını ve daire-i ubudiyetin vezaif ve ahvalini talim etmektir. Öyle ise, şu havârık-ı beşeriyenin o iki dairede hakları, yalnız bir zaif remz, bir hafif işaret ancak düşer. Çünkü onlar, daire-i rububiyetten haklarını isteseler, o vakit pek az hak alabilirler. Meselâ, tayyare-i beşer ^(Haşiye) Kur’an’a dese: “Bana bir hakk-ı kelâm ver, âyâtında bir mevki ver.” Elbette o daire-i rububiyetin tayyareleri olan seyyarat, arz, kamer, Kur’an namına diyecekler: