arş ileri!” diyor. Bu ayetin hazine-i uzmasından şimdilik bu cevherle iktifa ederek, o kapıyı kapıyoruz.

   Hem meselâ, hatem-i divan-ı nübüvvet ve bütün enbiyanın mucizeleri onun dava-yı risaletine bir tek mucize hükmünde olan enbiyanın serveri ve şu kâinatın mâ-bihi’l-iftiharı ve Hazret-i Âdem’e (aleyhisselâm) icmalen talim olunan bütün esmanın bütün meratibiyle tafsilen mazharı (aleyhissalatü vesselâm), yukarıya celâl ile parmağını kaldırmakla şakk-ı kamer eden ve aşağıya cemal ile indirmekle yine on parmağından kevser gibi su akıtan ve bin mucizat ile musaddak ve müeyyed olan Muhammed aleyhissalatü vesselâmın mucize-i kübrası olan Kur’an-ı Hakîmin vücuh-u i’cazının en parlaklarından olan hak ve hakikate dair beyanatındaki cezalet, ifadesindeki belâgat, maanisindeki câmiiyet, üsluplarındaki ulviyet ve halaveti ifade eden,

قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْاِنْسُ وَالْجِنُّ عَلٰٓى اَنْ يَاْتُوا بِمِثْلِ هٰذَا الْقُرْاٰنِ لَا يَاْتُونَ بِمِثْلِهٖ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهٖيرًا

gibi çok âyat-ı beyyinatla ins ve cinnin enzarını şu mucize-i ebediyenin vücuh-u i’cazından en zâhir ve en parlak vechine çeviriyor. Bütün ins ve cinnin damarlarına dokunduruyor. Dostlarının şevklerini, düşmanlarının inadını tahrik edip, azim bir teşvik ile, şiddetli bir tergib ile dost ve düşmanları onu tanzire ve taklide, yani nazirini yapmak ve kelâmını ona benzetmek için sevk ediyor. Hem öyle bir surette o mucizeyi nazargâh-ı enama koyuyor; güya insanın bu dünyaya gelişinden gaye-i yegânesi, o mucizeyi hedef ve düstur ittihaz edip, ona bakarak, netice-i hilkat-i insaniyeye bilerek yürümektir.