onları teshir etmektir, şerlerinden kurtulmaktır. Hem temessül-ü ervaha işaret eden Hazret-i Süleyman aleyhisselâmın ifritleri celb ve teshirine dair ayetler, hem  فَاَرْسَلْنَٓا اِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا  misillü bazı ayetler, ruhanilerin temessülüne işaret etmekle beraber, celb-i ervaha dahi işaret ediyorlar. Fakat, işaret olunan celb-i ervah-ı tayyibe ise; medenilerin yaptığı gibi, hezeliyat suretinde bazı oyuncaklara o pek ciddi ve ciddi bir âlemde olan ruhlara hürmetsizlik edip kendi yerine ve oyuncaklara celbetmek değil, belki ciddi olarak ve ciddi bir maksat için Muhyiddin-i Arabî gibi zatlar ki, istediği vakit ervah ile görüşen bir kısım ehl-i velayet misillü, onlara müncelib olup münasebet peyda etmek ve onların yerine gidip, âlemlerine bir derece takarrüb etmekle ruhaniyetlerinden manevî istifade etmektir ki, ayetler ona işaret eder ve işaret içinde bir teşviki ihsas ediyorlar ve bu nevi sanat ve fünun-u hafiyenin en ileri hududunu çiziyor ve en güzel suretini gösteriyorlar.

   Hem meselâ, Hazret-i Davud aleyhisselâmın mucizelerine dair,

اِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِىِّ وَالْاِشْرَاقِ

يَا جِبَالُ اَوِّبٖى مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَاَلَنَّا لَهُ الْحَدٖيدَ

عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّيْرِ

ayetler delâlet ediyor ki, Cenab-ı Hak, Hazret-i Davud aleyhisselâmın tesbihatına öyle bir kuvvet ve yüksek bir ses ve hoş bir eda vermiştir ki, dağları vecde getirip birer muazzam fonoğraf misillü ve birer insan gibi, bir serzâkirin etrafında ufkî halka tutup, bir daire olarak tesbihat ediyorlardı. Acaba bu mümkün müdür, hakikat mıdır?

   Evet, hakikattir. Mağaralı her dağ, her insanla ve insanın diliyle papağan gibi konuşabilir. Çünkü, aks-i sadâ vasıtasıyla, dağın önünde sen “Elhamdülillah” de; dağ da aynen senin gibi “Elhamdülillah” diyecek. Madem