Hem muvazene sırrıyla, cevv-i fezada bir terazi ki -öyle hakiki hassas ve o derece büyük farz edelim ki- iki ceviz terazinin iki gözüne konulsa hisseder; ve iki güneşi de istiab edip tartar. O iki kefesinde bulunan iki cevizi, birini semavata, birini yere indiren aynı kuvvetle; iki şems bulunsa, birini arşa, diğerini ferşe kaldırır, indirir.

   Madem şu âdi, nâkıs, fani mümkinatta nuraniyet ve şeffafiyet ve intizam ve imtisal ve muvazene sırlarıyla en büyük şey en küçük şeye müsavi olur, hadsiz hesapsız şeyler bir tek şeye müsavi görünür. Elbette, Kadîr-i Mutlakın zatî ve nihayetsiz ve gayet kemalde olan kudretinin nuranî tecelliyatı ve melekûtiyet-i eşyanın şeffafiyeti ve hikmet ve kaderin intizamatı ve eşyanın evamir-i tekviniyesine kemal-i imtisali ve mümkinatın vücud ve ademinin müsavatından ibaret olan imkânındaki muvazenesi sırrıyla, az çok, büyük küçük Ona müsavi olduğu gibi, bütün insanları bir tek insan gibi bir sayha ile haşre getirebilir.

   Hem bir şeyin kuvvet ve zaafça meratibi, o şeyin içine zıddının müdahalesidir. Mesela, hararetin derecatı, soğuğun müdahalesidir; güzelliğin meratibi, çirkinliğin müdahalesidir; ziyanın tabakatı, karanlığın müdahalesidir. Fakat, bir şey zatî olsa, arızî olmazsa, onun zıddı ona müdahale edemez. Çünkü, cemm-i zıddeyn lâzım gelir. Bu ise, muhaldir. Demek, asıl, zatî olan bir şeyde meratib yoktur. Madem, Kadîr-i Mutlakın kudreti zatîdir, mümkinat gibi arızî değildir ve kemal-i mutlak tadır. Onun zıddı olan acz ise, muhaldir ki tedahül etsin. Demek, bir baharı halk etmek, Zât-ı Zülcelâline bir çiçek kadar ehvendir. Eğer esbaba isnad edilse, bir çiçek, bir bahar kadar ağır olur. Hem bütün insanları ihya edip haşretmek, bir nefsin ihyası gibi kolaydır.