Meseleya Duyemîn a Girîng:
تُسَبِّحُ لَهُ السَّمٰوَاتُ السَّبْعُ وَاْلاَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ
ثُمَّ اسْتَوَى اِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّيهُنَّ سَبْعَ سَمٰوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
Gelek ayetên wekî vê ayetê, asîmanan weke heft asîmanan beyan dike. Di tefsîra Îşaretul-Αcazê de, di sala pêşî ya Şerê Cîhanê yê yekemîn de, di eniya şer de, ji mêcbûrî me ew mesele bi awayekî kurt beyan kiribû; niha munasib e ku kurtasiya wê bê nivîsîn. Wisa:
Hîkmeta berê, hejmara asîmanan wek neh tesewur dikir, di lîsanê şerîetê de erş û Kursî digel heft asîmanan qebûl dikir û asîman di awayekî ecêb de teswîr dikir. Ew gotinên bişe’şe’e yên wan hukemayên dahî yên wê hîkmeta berê bi maweya gelek sedsalan însan di bin tehekuma xwe de hiştine. Heta gelek ehlê tefsîrê mecbûr mane ku zahirên ayetan li mezhebên wan bînin. Bi vî awayî piçekê perde kişandibûne ber î‘caza Qur’ana Pîroz. Heçî felsefe ye ku jê re hîkmeta nû tê gotin, di muqabilê îfrata derbarê asîmanan de, ku ne qabilê murûr û ubûr (derbasbûn) û xerq û îltiyama felsefeya berê ye, tefrîtê dikin û herwekî asîmanan înkar dikin. Yên berê îfrat kirine, yên vê paşiyê tefrît kirine û nekaribûne bi awayekî tam heqîqetê nîşan bidin.
Lê heçî hîkmeta qudsî ya Qur’ana Hekîm e, dest ji wê îfrat û tefrîtê berdide, hedê wesetê dipejirîne û wisa dibêje: Sani‘ê Zulcelal heft tebeq asîman afirandine. Lê ew stêrên ku digerin jî mînanî masiyan di asîmanan de digerin û tesbîhê dikin. Di hedîsê de
اَلسَّمَاءُ مَوْجٌ مَكْفُوفٌ
hatiye gotin. Yanî, “Asîman deryayeke ku pêlên wê niviyaye (qerar-dade bûye).”
Va ye emê vê heqîqeta Qur’anê bi heft qaîde û wechan mane bikin û bi awayekî gelek kurt îsbat bikin.
Qaîdeya Pêşî: Ji aliyê fenê ve û ji aliyê hîkmetê ve sabit e ku: Ev fezaya alemê ya ku hed jê re nîne, ne valahiyeke bêdawî ye, belkî bi madeyeke ku jê rê “esîr” tê gotin mişt e.
Ya Duyemîn: Ji aliyê fenê ve, ji aliyê aqil ve, bi berçavî (bîlmuşahede) sabit e ku rabiteya mîna qanûnên cazîbe û dafî‘eyê yên van ecramê bilind û belav û naqileyê quwetên ku di madeyên mîna ronahî, heraret
