Di ilmê belaxetê de qaîdeyek muqerere ye ku: Eger maneya gotinekê xuya û eşkere be, wê demê mebest ne ew mane ye, pêwistiyeka wê û yeka ku bi wê ve girêdayî ye heye. Wek mînak: Tu ji yekî re bêjî: “Tu hafiz î”, ew dibe îlama malûmê. Nexwe mebest ji wê maneyê ev e: “Ez dizanim tu hafiz î.” Ji ber ku ew nizane ez dizanim ez pê didim zanîn.

   Va ye li ser vî qaîdeyî, maneya ayetê ku kinaye ye ji neyîniya (nefya) riziqdayîn û xwarindayîna Cenabê Heq re ye, ev e: “Hemû mexlûq yên min in û min rizqê wan girtiye ser xwe, hûn nehatine afirandin da ku rizqî bigihînin wan. Belkî wezîfeya we ya esîl evdîtî ye. Xebata bo rizqî ya li gorî fermanên min jî cûreyeke îbadet e.”   

    Wechê sêyemîn: Wek çawa

لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ

a ku di sûretê Îxlasê de ye maneya wê eşkere tê zanîn û xuya ye ji ber wê mebest ji wê maneyê pêwistiyeka wê ye. Yanî maneya wê ev e: “Yên ku diya wan û zaroka wan hebe nikarin bibin Xweda.” Di vê maneyê de Cenabê Heq ji bo ku ulûhiyeta Hezretî Îsa û Hezretî Uzeyr (e.) û firîşte û stêr û mabûdên xeyrî heq nefî bike û di maneya ezelî û ebediyê de bi

لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ

ê hukim kiriye ku gelek eşkere û me’lûm e. Eynen wisa jî di vê mînaka me de di vê maneyê “ew tiştên ku qabiliyeta wan a rizq û xwarinê hebe nabe ku bibin îlah û me’bûd” de, ayeta ku maneya wê ev e: Rezzaqê Zulcelal ku Me’bûdê we ye, rizqî ji we naxwaze û hûn nehatine afirandin da ku xwarinê bidine wî... tê wê maneyê ku mewcûdata ku hewceyiya wê bi rizqî hebe û xwarinê bixwin ne layiqî mabûdiyetê ne.

Seîdê Nûrsî

* * *