azamet-i ilâhiyeyi ilâna medar olduğundan, Cenab-ı Hak, ibadını, o vakitte bir nevi ibadete davet eder. Yoksa, o namaz, açılması ve ne kadar devam etmesi, müneccim hesabıyla muayyen olan ay ve güneşin husuf ve küsuflarının inkişafları için değildir. Aynı onun gibi, yağmursuzluk dahi, yağmur namazının vaktidir. Ve beliyyelerin istilâsı ve muzır şeylerin tasallutu, bazı duaların evkat-ı mahsusalarıdır ki, insan o vakitlerde aczini anlar; dua ile, niyaz ile, Kadîr-i Mutlakın dergâhına iltica eder. Eğer dua çok edildiği halde, beliyyeler def’ olunmazsa, denilmeyecek ki, “Dua kabul olmadı.” Belki denilecek ki, “Duanın vakti, kaza olmadı.” Eğer Cenab-ı Hak, fazl ve keremiyle, belâyı ref’ etse, nurun âlâ nur; o vakit dua vakti biter, kaza olur.

   Demek dua, bir sırr-ı ubudiyettir. Ubudiyet ise, halisen livechillah olmalı. Yalnız aczini izhar edip, dua ile Ona iltica etmeli; rububiyetine karışmamalı. Tedbiri Ona bırakmalı, hikmetine itimad etmeli; rahmetini ittiham etmemeli.

   Evet, hakikat-i halde, âyat-ı beyyinatın beyanıyla sabit olan, bütün mevcudat, her birisi birer mahsus tesbih ve birer hususi ibadet, birer has secde ettikleri gibi, bütün kâinattan dergâh-ı ilâhiyeye giden bir duadır. Ya istidat lisanıyladır; bütün nebatat ve hayvanatın duaları gibi ki, her biri lisan-ı istidadıyla Feyyaz-ı Mutlaktan bir suret talep ediyorlar ve esmasına bir mazhariyet-i münkeşife istiyorlar; veya ihtiyac-ı fıtrî lisanıyladır; bütün zîhayatın iktidarları dahilinde olmayan, hâcat-ı zaruriyeleri için dualarıdır ki, her birisi; o ihtiyac-ı fıtrî lisanıyla, Cevad-ı Mutlaktan idame-i hayatları için bir nevi rızık hükmünde bazı metalibi istiyorlar; veya lisan-ı ıztırarıyla bir duadır ki, muztar kalan her bir zîruh, kat’î bir iltica ile dua eder, bir Hâmi-i meçhûlüne iltica eder, belki Rabb-ı Rahîmine teveccüh eder. Bu üç nevi dua bir mâni olmazsa daima makbûldür. Dördüncü nevi ki, en meşhurudur, bizim duamızdır. Bu  da iki kısımdır: Biri, fiilî ve hâlî; diğeri, kalbî ve kaalîdir.