nihayetsiz bir fakr-ı insanîdir. Ve o nefy ve yolculuk ise, âlem-i ervahtan, rahm-ı maderden, sabavetten, ihtiyarlıktan, dünyadan, kabirden, berzahtan, haşirden, sırattan geçer bir uzun sefer-i imtihandır. Ve o iki tılsım ise, Cenab-ı Hakka iman ve ahirete imandır.

   Evet, şu kudsî tılsım ile ölüm, insan-ı mü’mini zindan-ı dünyadan bostan-ı cinana, huzur-u Rahmana götüren bir musahhar at ve burak suretini alır. Onun içindir ki, ölümün hakikatını gören kâmil insanlar, ölümü sevmişler, daha ölüm gelmeden ölmek istemişler. Hem, zeval ve firak, memat ve vefat ve darağacı olan mürur-u zaman, o iman tılsımı ile, Sâni-i Zülcelâlin taze taze, renk renk, çeşit çeşit mucizat-ı nakşını, havarık-ı kudretini, tecelliyat-ı rahmetini kemal-i lezzetle seyr ve temaşaya vasıta suretini alır. Evet, güneşin nurundaki renkleri gösteren ayinelerin tebeddül edip tazelenmesi ve sinema perdelerinin değişmesi, daha hoş, daha güzel manzaralar teşkil eder. Ve o iki ilâç ise, biri sabır ile tevekküldür; Hâlikının kudretine istinad, hikmetine itimattır. Öyle mi? Evet, emr-i   كُنْ فَيَكُونُ   ’e malik bir Sultan-ı cihana acz tezkeresiyle istinad eden bir adamın ne pervası olabilir? Zira, en müthiş bir musibet karşısında   اِنَّا لِلّٰهِ وَاِنَّٓا اِلَيْهِ رَاجِعُونَ   deyip itminan-ı kalb ile Rabb-ı Rahîmine itimad eder. Evet, arif-i billâh; aczden, mehafetullahtan telezzüz eder. Evet, havfta lezzet vardır. Eğer, bir yaşındaki bir çocuğun aklı bulunsa ve ondan sual edilse, “En leziz ve en tatlı hâletin nedir?” Belki diyecek: “Aczimi, zaafımı anlayıp validemin tatlı tokatından korkarak yine validemin şefkatli sinesine sığındığım hâlettir. Halbuki, bütün validelerin şefkatleri, ancak bir lem’a-i tecelli-i rahmettir. Onun içindir ki, kâmil insanlar, aczde ve havfullahta öyle bir lezzet bulmuşlar ki, kendi havl ve kuvvetlerinden şiddetle teberri edip, Allah’a acz ile sığınmışlar; aczi ve havfı, kendilerine şefaatçı yapmışlar.