tam hakikatını gösteren bir dürbün aklına verdi. “Şimdi bak!” dedi... Baktı, gördü ki:  ^{رَبُّ السَّمٰوَاتِ وَ الْاَرْضِ}   ismi,  ^{هُوَ الَّذٖى جَعَلَ لَكُمُ الْاَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فٖى مَنَاكِبِهَا وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِهٖ}   burcunda bir güneş gibi tulu etti. Zemini gayet muntazam ve selâmetli bir gemi ve zîhayatları, rızıklarıyla beraber içine doldurmuş, kâinat denizinde çok hikmetler ve menfaatler için seyahatla güneş etrafında gezdirip mevsimlerin mahsulatını erzak isteyenlere getirir ve “Sevr” ve “Hut” namlarında iki meleği o sefineye kaptan yapmış, gayet güzel ve muhteşem memleket-i rabbaniyede Hâlik-ı Zülcelâlin mahlûkat ve misafirlerini keyiflendirmek için gezdiriyor. Ve onun ile,   ^{اَللّٰهُ نُورُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ}   hakikatını gösterir, Hâlikını bu ismin cilvesiyle tanıttırır diye anladı. Bütün ruh u canıyla   اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمٖينَ   dedi,  ^{اَلَّذٖينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ}   taifesine girdi.

   O Seyyahın, Âlemlerdeki Seyahatinde Gördüğü Numunelerden İkinci Numunesi: O seyyah, küre-i arz gemisinden çıkıp hayvanat ve insanlar âlemine girdi. Dinden ruh almayan hikmet-i tabiiye gözlüğü ile o âleme baktı, gördü ki: O hadsiz zîhayatların hadsiz ihtiyaçları ve onları inciten ve hırpalayan hadsiz muzır düşmanları ve merhametsiz hadiseleri var iken, o ihtiyaçlara karşı sermayeleri binden, belki yüz binden ancak bir olabilir. Ve o muzır şeylere mukabil iktidarları, milyondan ancak birdir. Bu çok dehşetli ve acınacak vaziyette, rikkat-i cinsiye ve şefkat-i neviye ve akıl alâkadarlığı ile onların haline o derece acıdı ve mahzun ve meyus ve Cehennem azabı gibi elemler alırken ve o perişan âleme girdiğine bin pişman olurken, birden hikmet-i Kur’aniye imdadına yetişti   اَلَّذٖينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ   dürbününü verdi. “Bak.” dedi.