İkinci Söz

^{بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحٖيمِ}

اَلَّذٖينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ

   İmanda ne kadar büyük bir saadet ve nimet ve ne kadar büyük bir lezzet ve rahat bulunduğunu anlamak istersen; şu temsilî hikâyeciğe bak, dinle:

   Bir vakit iki adam, hem keyif, hem ticaret için seyahate giderler. Biri hodbîn, talihsiz bir tarafa; diğeri Hudâbîn, bahtiyar diğer tarafa sülûk eder, giderler.

   Hodbîn adam, hem hodgâm, hem hodendiş, hem bedbîn olduğundan bedbinlik cezası olarak nazarında pek fena bir memlekete düşer. Bakar ki, her yerde âciz biçareler, zorba müthiş adamların ellerinden ve tahribatlarından vaveylâ ediyorlar. Bütün gezdiği yerlerde böyle hazin, elîm bir hâli görür. Bütün memleket, bir matemhane-i umumi şeklini almış. Kendisi, şu elîm ve muzlim hâleti hissetmemek için sarhoşluktan başka çare bulamaz. Çünkü; herkes ona düşman ve ecnebi görünüyor. Ve ortalıkta dahi, müthiş cenazeleri ve meyusane ağlayan yetimleri görür. Vicdanı azab içinde kalır.

   Diğeri Hudâbîn, Hudâperest ve hak-endiş, güzel ahlâklı idi ki, nazarında pek güzel bir memlekete düştü. İşte bu iyi adam, girdiği memlekette bir umumi şenlik görüyor. Her tarafta bir sürur, bir şehr-âyin, bir cezbe ve neşe içinde zikirhaneler.. herkes ona dost ve akraba görünür. Bütün memlekette yaşasınlar ve teşekkürler ile bir terhisat-ı umumiye şenliği görüyor. Hem, tekbir ve tehlil ile mesrurane ahz-ı asker için bir davul, bir musıkî sesi işitiyor. Evvelki bedbahtın hem kendi, hem umum halkın elemi ile müteellim