lazim o ke zaf rey sûreyanê çeşîd bi çeşîdan de tekrar bikero. Nê reyde, tekrarkerdişê sûretî yo. Labelê zaf rey hetê me’newî ra, zaf m’ena, zaf faîde, zaf wicûh û tebeqayê her yew ayete estê. Her yew meqamî de, seba manayêka ciya û faîde û meqsedan yeno zikirkerdiş. Hem îbham û îcmalê Quranî ke tay meseleyanê kewnî de estê, yew lem’eya î’cazî yê îrşadî ya. Bi qaydeyo ke ehlê îlhadî tewehum keno, medarê tenkîdî nêbeno û sebebê qusûrî niyo.

Eke ti vajî: Gelo çira Qurano Hekîm, hawayo ke felsefe mewcûdatê ra behsê keno behs nêkeno? Tay meseleyan kilm verdano; înan ra tayinan, bi hawayêko bêehemiyet û eşkerayî de ke pê kêfê nezerê pêroyî biyaro û hîssê pêroyî rencîde nêkero û fikrê awamî pê tacîz nêkero û nêbetelno vano?

Ma cewaben vanî ke: Felsefeyî, rayerê xo yê heqîqetî şaş kerdo o semed ra... Hem helbet to dersanê viyarteyan ra û Vateyan ra fehm kerdo ke: Qurano Hekîm, behsê nê kaînatî keno; ta ke zat û sifet û Esmayê Îlahî bido zanayene. Yanî maneyanê nê kitabê kaînatî bide dano îzehkerdiş; ta ke Xaliqê ey bido şinasnayiş. Onaw seba xo; belkî seba mûcîdê înan mewcûdan ra ewniyeno. Hem pêroyî rê xîtab keno. Îlmê hîkmetî zî, seba mewcûdatî mewcûdan ra ewniyeno. Hem xusûsî xîtabî ehlê fenî keno. Onaw madem Qurano Hekîm, mewcûdan keno delîl û burhan, narey delîl ke esto, ganê zahîrî bo û hetê nezerê pêroyî ra lez bêro fehmkerdiş. Hem madem Qurano Murşîd, xîtabî heme tebeqayanê beşerî keno, narey tebeqaya zaf zî, tebeqaya awam a. Helbet îrşad wazeno ke; çiyanê bêluzûman, bi îbhamî (sergirewte) îcmal bikero û çiyanê deqîq, bi temsîlî nêzdî bikero. Û seba ke nêkewo xeletiye vateyanê beredayî û çiyanê ke nezerê înanê zahirî de akerde yê, bi hawayêk bêluzûmî belkî zerarin texyîr nêkerdiş o.