Pirs: Fikra te derbarê Îttihad û Tereqqiyê de çi ye?
Bersiv: Digel ku ez qîmeta wan teqdîr jî dikim, li dijî şiddeta wan ya siyasetê me. (Haşiye) Tê hêvîkirin ku ew şiddet bibe poşmanî û şefqet. Lê ez şaxên wan yên aborî û perwerdeyê -bi taybetî jî yên li bajaran- pir diecibînim û pîroz dikim.
(İçtimaî Dersler, Münazarat: 146-147)
***
Guman: Te li Selanîkê bi Îttihad û Tereqqiyê re li hev kiribû, çima tu ji wan veqetiyayî?
Îrşad: Ez veneqetiyam, hinek ji wan veqetiyan. Niha jî ez bi mirovên mîna Niyazî Beg û Enwer Beg re muttefiq im, lê hinek ji me veqetiyan, ketin rêyeke bi teqan. Şubha min ji hemiyeta wan tune, lê wan li hemberî xwe xerez his kirin, wan jî bi xerez bersiv dan û li pey wê xerezê çûn. Niha şerîet wan vedixwîne ku ji ronîkirina ramana gel re xizmetê bikin û bikevin bin sêwana Îttihada Muhemmedî.
Ji ber ku gelek ehlên hemiyetê înqilaba me yeke bi xwîn zenn dikirin; ji nexweşînên nefsanî çekên kîn, neyartî û înadê tedarik kiribûn. Niha ji ber ku înqilab bê xwîn çêbû, hinekên ku bi xerez bûn, kîn û xereza hinek ehlên xerezê hişyar kirin; loma jî ew çekên manewî ku bûbûn sebebê çêbûna meşrûtiyetê, niha veguherîne; bûne exlaqê rezîl û fikra tolhildanê û li dijî meşrûtiyetê bûne çekeke dijwar.
Ez hertim bi mirovên hemiyetperwer û dîndar re me. Ez niha jî wî pîşeyê ku min li Selanîkê, li meydana azadiyê di axaftina xwe de îlan kirî, taqîb dikim. Loma jî di çarçeveya şerîetê de ji bo dewamkirina meşrûtiyeta şer‘î dixebitim ku wasiteya bilindkirina rûmeta Îslamê û balakirina navê Xwedê ye.
(İçtimaî Dersler, Makaleler: 569)
***
