“Ne caiz e ku mirov di nav cemaetê de, bêyî pîvan û bi şiklê mucadeleyê behsa mijarên îmanî yên hessas, -mîna mijara derbasbûyî- bike. Ji ber ku bê pîvan mucadele çêdibe, derman dibe jehr. Ji yên ku dibêjin re jî û ji yên ku guhdarî dikin re jî zirar e. Îcar divê mirov bi aramî, bi însaf û bi şiklê danûstandina fikrî behsa mijarên îmanî bike.

(Mektubat: 64)

***

   Refet Beg di nameya xwe de dibêje: “Ev mijar di navbera birayên me de bûye sebebê nîqaşê.” Ez şîretê li birayên xwe dikim; bila nîqaşa ku dibe sebebê parçebûn û cudabûnê nekin. Bila hînî danûstdandina fikrî ya bi axaftin û bênîqaş bibin.

(Lem’alar: 159)

***

   Ya Pêşîn: Şertê pêşîn yê munaqeşekirina meseleyên weha ew e ku divê munaqeşe bi însaf be, bi niyeta dîtina rastiyê be, înad tê de tunebe, di nav mirovên ehlê wî karî de be û nebe sebebê şaşfêhmkirinê. Ku bi vî şiklî be, belkî gotûbêjkirin caiz be. Delîla ku ew gotûbêj ji bo heqiyê ye ev e: Eger rastî li cem dijber derkeve, bila pê neêşe, hetta memnûn bibe, lewra tiştekî ku nizanibû hîn dibe. Eger rastî li cem wî derkeve holê, tiştekî pir hîn nabe. Hingê îhtimala qurrebûnê heye.

   Ya Duduyan: Eger mijara ku tê nîqaşkirin hedîs be, divê mirov mertebeyên hedîsê, dereceyên wehya veşartî û cûreyên axaftinên Pêxember (e.s.w.) bizanibe. Eger mirov bixwaze pê zanîna xwe nîşan bide, ji bo ku gotina xwe rast derbixe, mîna parêzeran li delîlan bigere û ezîtiya xwe tercîhî heq û însafê bike, hingê ne caiz e ku mirov peyvên hedîsê yên zehmet di nav xelkê ewam de munaqeşe bike. Madem ev mesele vebûye û bûye mijara nîqaşê, di zêhnê mirovên ewam û reben de tesîreke xirab çêdike. Lewra eger aqilê yekî, hedîsên mîna vê muteşabih [yên ku maneya wan tam ne eşkere] tênegihe û înkar bike, hingê deriyekî dehşetdar vedibe: Yanî dibe sebeb ku rêya înkarê vedibe, lewra ji ber ku aqilê wî yê piçûk tênagihe, êdî hedîsên bêguman jî înkar dike.