Mislimanek yan jî Kurdek rastî Filehekî yan jî Îngilîzekî were û manen hestên xwe derbarê tekoşîna hemiyetê/perweriyê de bide ber yên wî, tê bibînî ku ev cudayî ne mîna ku xelk difikirin e; ji zahirperestî, serrûyî û şaşiya hestan çêbûye.
Ey misliman! Nexape, serê xwe bilind bike! Elmasekî bêhemta ku pas jî girtibe hertim ji cameke ku dibiriqe çêtir e.
(İçtimaî Dersler, Dewau’l-Ye’s: 195-201)
***
Min jî di vê demê de û li vî cihî, di medrseya jiyana civakî ya mirovan de xwend û hîn bûm ku: Biyanî û Ewrûpî pir bi pêş ve çûne, firîne. Ya me jî, şeş nexweşînan ji hêla maddî ve em di qernên navîn de dane sekinandin: Ew nexweşî ev in:
Ya Pêşîn: Bêhêvî ye ku di nav me de şîn dibe û dijî.
Ya Duduyan: Rastî di jiyana civakî û siyasî de miriye.
Ya Sisêyan: Hezkirina dijmintiyê ye.
Ya Çaran: Nezanîna navgînên nûranî ye ku ehlê îmanê bi hev ve girêdidin.
Ya Pêncan: Zordestiya ku mîna nexweşiyeke vegirtinê ye û di nav me de belav dibe.
Ya Şeşan: Ew e ku mirov hêza xwe, tenê ji bo menfaeta şexsî bi kar tînin.
(İçtimaî Dersler, Hutbe-i Şamiye: 40-41)
***
Rastiyên Îslamê hem ji hêla manewî, hem jî ji hêla maddî ve ji pêşveçûnê re musaid in û qabiliyeta wan jî mukemmel e.
Pêşveçûna hêla pêşîn ya aliyê manewî: Bizanibin, dîroka ku bûyerên rast qeyd dike, ji rastiyê re şahida herî rast e. Dîrok vê nîşanî me dide. Hetta, serleşkerê giştî yê Japonan ku Rûs mexlûb kiribûn, weha ji heqqaniyeta Îslamiyetê re şahidtî kiribû:
“Dîrok nîşan dide; dema ku mislimanan li gorî rastiyên Îslamiyetê hereket kirine, ewqas jî medenî bûne û bi pêş ve çûne.
