“Sehabî hertim rast dibêjin. Rîwayetên wan ne muhtacê pakdêrandinê ne. Hedîsên ku ji Pêxember (e.s.w.) rîwayet kirine hemî jî sehîh in.”
Ev rastiya han ji îttîfaqa ehlê şerîetê û ehlê hedîsê re delîleke bêguman e.
Ha di înqîlaba mezin ya Esra Seadetê de, rastî û derew mîna îman û kufrê ji hev dûr bûn, lê bi derbasbûna zeman hat kete vî halî û herdu tevlîhev bûn. Propagandaya siyasetê carna pir rewac da derewan; xirabî û derew ketin meydanê. Îcar ji ber vê rastiyê ye ku kes nagihe dereceya sehabiyan.
Jixwe heçî derewkirina ji bo meslehetê ye, zeman ew ji holê rakiriye. Hinek aliman ji meslehet û zerûretê re fetwayên muweqqet dane, lê di vî zemanî de ew fetwa nayên dayin. Lewra ewqas xirab hatiye bikaranîn ku di nav sed zirarên wê de tenê belkî menfaetek heye. Loma jî li gorî meslehetê hukum nayê dayin.
Mesela sebebê qesrkirin/kinkirina nimêjê di rêwîtiyê de zehmetî ye. Lê ev zehmetî nabe illet 1 , lewra heddekî wê yê kufş tune, dibe ku bête sûîîstîmalkirin, ango xirab bête bikaranîn. Ev illet tenê rêwîtî ye. Eynî bi vî şiklî meslehet jî ji bo derewkirinê nabe illet, lewra sînorekî wê yê kufş tune, teqaneke musaidê xirabbikaranînê ye. Li gorî wê fetwa nayêne dayin. Naxwe
اِمَّا الصِّدْقُ وَ اِماَّ السُكُوتُ
Yanî rê dudo ne, ne sisê: Yan rastî ye, yan derew e. Yan jî divê mirov dengê xwe neke û tiştekî nebêje.
(İçtimaî Dersler, Hutbe-i Şamiye: 54-56)
***
