Rêbaza Bedîuzzeman ya Ilmê

   Ezîzê hêja, bizanibe, kesê ku rêhevalê alîkariya îlahî be, bêyî ku biçe berzexa terîqetê, dikare bi eşkereyî xwe bigihîne heqîqetê. Belê, bêyî ku bikevim terîqetê, min di şiklê feyz û bereketê de heqîqeta terîqetê dît û hinek jî jê wergirt. Dîsa min rêyek dît ku bêyî ilmên alet jî mirov digihîne ilm û zanînan. Jixwe armanc jî xwegihandina wan ilm û zanînan e.

   Jixwe layiq û babetê rehmeta hekîmane ye ku ji însanên îro yên ku bi lez tevdigerin re rêyeke kin û ewle bibexşîne.

(Mesnevî-i Nuriye: 232)

***

   Seîdê Berê berî niha bi çil-pêncî salî, pirtir bi ilmê eqlî û felsefê mijûl dibû, loma jî ji bo ku bigihe rastiya rast li karekî weke yê ehlê heqîqetê û ehlê terîqetê geriya. Nekarî weke ehlê terîqetê tenê bi tevgerên dil qenaet bike. Lewra hiş û aqilê wî hinekî bi hikmeta felsefê birîndar bûn, tedawî jê re lazim bû. Paşî xwest ku li pey hinek mezinên ehlê heqîqetê ku bi dil û aqilê xwe li pey heqîqetê bûn, biçe. Mêze kir, dît ku heryek ji wan taybetmendiyeke xwe ya cazîbedar heye. Şaş ma, nizanî li pey kîjanî here. Îmamê Rebbanî jî bi awayekî xeybî ku nayê dîtin jê re gotibû, “Bila qibleya te yek be.” ¹  Yanî tenê li pey seydayekî here.

   Hate dilê wî Seîdê Berê yê pir birîndar ku “Seydayê heqîqî Qur’an e, yekkirina qibleyê bi wî seydayî dibe.” Û tenê bi îrşad û rêberiya wî seydayê bala û pîroz hem dilê wî hem jî rûhê wî bi awayekî gelekî xerîb dest bi sulûkê [rêwîtiya pêşveçûna manewî] kirin. Nefsa wî ya emmare jî [ya ku meyla xirabiyê dike] bi şik û gumanên xwe ew mecbûrî mucadeleyeke manewî û ilmî kirin.

   Ew ne çavgirtî çûye wan meqamên ku ehlê terîqetê li wir ji xwe ve diçin û çavê aqil digirin; mîna Îmamê Xezalî (r.e.),