di her esrî de, ji her yek tebeqeyeke her esrî re deriyê wê vekirî ye.. ûtezetî û nûtiyeke wê ya nuwaze ya wisan heye ku her yekî ji wan, razîû qaîl dike û îhate dike.   Çavkaniya pêncan: Ew hîkayeyên wê yên hêla neqlî ne ku li ser wanummetên zemanê berê û li ser axirzeman agahiyan didin û di derbarêwan heqîqetên xeyb û şehadetê de ne û li ser wan sirrên/razên îlahî ne ûdi derbarê wan pevgirêdanên navbera kaînatê de ne. Îca çi waqî, çi aqilbe çi jî mentiq be, heke wê qebûl nekiribe jî, nikaribûye wê biderewîne.Ew cûre agahdarkirinên wê yên sererastkir hene ku îttîfaqa rast a wankitêbên zemanê berê, li serê heye û di ciyên wan ên ku lihevnekirin tê deheye jî, bi wan hîkayeyên xwe yên teshîhkar, wan sererast dike.   Hêmanê şeşan: Ew dînê Îslamê ye ku wê ew bi keys kiriye û damez-randiye. Îca ne ji destê rabirdûyê hatiye ku mislê wê çê bike; ne jîda-hatû dikare mislê wê çêbike.   Çavkaniya heftan: Ew zewqa î’cazê ye ku ji îmtîzaca van şeş nûrênku ji van şeş serçaviyan derketiye û ji husna heqîqî hasil bûye. Îca ev jî,bi hedsî tê zanîn; ziman û fikir têra ravekirina wê nake.A niha, ji wan heft serçaviyan tenê ew belaxeta nezmê ku cuzêduduyan ê serçaviya pêşî ye û wan dahiyên belîxiyê/belaxetê kuEbdulqadirê Curcanî, Zemexşerî, Seqqaqî û Cahîz e, wan bi sê rêyanhukum kiriye ku î’caz, bi awayekî qet’î tê de heye.   A pêşî: Qewmê Ereb ê koçer/gundî û ummî, digel ku li derdorekeecêb a li gor xwe dirêjî daye ciyê xwe, wan şoreşên mezin ên mirovahiyê,ew hişyar kirine.. dîwanên wan ên helbestê û ew ilmên wan ênbelaxetê û fesahetên wan, ji wan re bûne navgîna pêpesindariyê. Diwextê demsaleke beharî de, wî qewmê ku jîrtirînê qewman e û zihna wanjî, bi awayekî gur û geş tam wê hingê, herî zêde pêdivî bi halana zihnî hebû,Qur’an, bi wê heşmeta xwe ya belaxetê, di şerqa şefeqa Qureyşiyan de derket.Wê, ew Muelleqatê Seb’e yê ku ji tîmsalên belaxeta wan bû û bi zêran hatibûnivîsandin û li dîwarê Kabeyê hatibû hilawêstin, ji binî paqij kir û avêt. Wê,doza î’cazê kir, wê ew vexwendin pêşbirk û pêşbaziyê û bi awayekî şedîd, pê liwan reh û de-marên pêşengên wan ên belaxetê kir ku ew, pêşawayên wan ênfesahetê yên wî qewmê esebî yê ku serî li ber tu kesî natewînin bûn. Wê, ew rehû demarên wan ên esebîtiyê tehrîk kirin; lewm li îzzeta nefsa wan kir û bi çavêsefîhîiyê li wan nihêrt, bi ser de jî wê, ew rezîl kirin û ew hêrs kirin. Digel kuwê, ew hestên wan ên herî hessas ên mezhebî, rabû jirêderketî nîşan da û wê,ew kir kelecan û peroşê, bi vê jî nedisekinî û demeke dirêj, heddê wan nîşanîwan dida û li hember wan qaqebo dikir. Wan kesên xwedîbelaxet ku mexrûr