xwedî mahiyeta heqîqeteke razber a manewî ne. Îşraqiyyûnan/korefîlozofan jî melekan, bi “uqûlê eşere û erbabul enwa” bi nav kiriye.Ehlê dînan jî, navên mîna “melekên çiyayan, melekên behran, melekênbaranan” li wan daniye. Hetta wan maddeperest û siruştperestan jî,mecal nedîtiye ku manaya melekan mandel bikin. Belkî mecbûr maneku di hêla qanûnên fitretê de, wan weke hêzên ku sîrayetî her derîdikin, qebûl bikin. Belê, madem jiyan, keşşafê/vedîterê mewcûdan e, belkî encam û puxte-ya/havênê wan e, îca ka çawa çê dibe ku ev fezaya fireh, ji şêniyên xwe xalî be û evesmanên letîf, ji welatiyên xwe bê pay bin? P- Gelo ev qanûnên ku di xulqiyetê de carî ne, têra îrtîbat û zindîtiyavê kaînatê nakin? B- Ev qanûnên carî û ev qanûnên ku sîrayetî her derî dikin, wisanin ku ne xwedîwucûd in; belkî bi teorîtî tên qebûlkirin, wehmîne. Çimkî heke ew melekên ku hem mumessîlan, hem makesan, hemjî dezgînan di destê xwe de digrin, tune bin, wucûdek ji wan re nayediyarkirin û huwiyetek/nasnameyek ji wan re naye danîn û nabinheqîqeteke xaricî. Hem ehlê hîkmet û ehlê dîn û ehlê aqil û neqlê, giştanbi hev re îttîfaq kiriye ku: Ev alema ku li ber çavê me dixuye, tenêne ciyê wan mewcûdan ku ji teşekkula ruhan re, ne muwafiq in û jiwan mewcûdên bêcan/camid e ku zahir in. Û wucûd, tenê ji wê renehatiye xaskirin û veqetandin. Belkî hîna gelek tebeqeyên wucûdêhene. Çawa ku têkiliya masî, bi behrê re heye, alemeke xeybê heye ûalemên ruhan ku li gor ruhan in û bi ruhan dagirtî ne jî, hene.Madem ev karûbar, şahidî ji wateya melekan re dikin, îca keyfiyetawan a ku ji hebûna wan re sûretekî ehsen e û ew aqilmendên jîr, dikarinwan qebûl bikin, ev e û şerîetê jî, ev wiha şerh kiriye: “Melek, ewîbad in ku mukerrem in; li hember fermanan dijberî nakin. Cismên wan wisanin ku letîf û nûranî ne. Dabeşî cûreyên cihêrengî dibin. Melek, ummetek e kuhemeleyên wan şerîetên/qanûnên fitretê ne ku ji sifeta îradeyê tê û mumessîl ûmumtesîlê wê ne. Cûreyek ji wan îbadullahan in ku tabi’ê wî fermanî ne ku jiqudreta fatir û îradeya ezelî ya ku ji Muessîrê heqîqî tê.”
Nukteya Çaran: Meseleya melekan, ji wan meseleyan e ku gavahebûna cuzê mewcûd be, îca hebûna/teheqqûqa giştî jî pê tê zanîn. Bidîtina yek kesekî, wucûda cûreyekî jî, tê zanîn. Lewra kî ku înkar bike,kullî/giştî înkar dike. Lo bradero, bala xwe bidê! Ka qey tu nabînî ûnabihîsî ku temamê ehlê dînan, di temamê esran de, ji zemanê Adem