Qudreta ezelî, ji wê quweta li kaînatê ya ku feyza tecelliya wî û eserên xulqiyeta wî ye, ber bi her zerreyê ve, zerreyeke cazîbeyê di her zerreyekê de xulq û îhsan kiriye. Û ji wan jî, rabita kaînatê ya ku cazîba umûmî ya hevgirtî, serbixwe, pêkhatî, înşa û îcad kiriye. Çawa ku di zerreyan de, cazîbeyeke umûmî heye ku ji wan cazîbeyên ku zûxav û reşheya quwwetê ne, pêk tê. Û ew jî, ronahiya quwwetê ye ku ji helandina wan peyda bûye; îstihaleya wê ya letîf e û rengekî wî yê din ê rewnaq e.

   Her wiha, lazim e ku heyateke umûmî ya ku wan dilop û çirûskên heyatê yên li kaînatê hatine reşandin jî, pêk tîne, hebe. Gava heyat hebe, ruh jî heye. Wekî yê din, dawiya ruh jî, cîlweya feyza destpêka ruhekî ye. Ew destpêka ruh jî, tecelliyata heyata ezelî ye ku di zimanê tesewwufê de, jê re dibêjin “heyata sariye”.

   Ha, sebebê îştibah û xeletiya ehlê îstixraqê û sedemê şatahat û bêjî ew e ku vê siyê, bi eslê wê ve, îltibas û tevlihev dikin.

***

وَلَ تَقُولُوا لِمَنْ يقُْتَلُ فِى سَبِيلِ اللهِ اَمْوَاتٌ بَلْ اَحْيَاءٌ وَلكِنْ لَ تَشْعُرُونَ

أَيْ وَلكِنَّهُمْ يَشْعُرُونَ أَنَّهُمْ أَحْيَاءٌ مَا مَاتُوا

   Şehîd xwe zindî dizane. ^(Têbinî) Ji ber ku sekerat nedîtiye û tahm nekiriye, heyata ku feda kiriye, bênavber û daîmî dibîne. Lê li berçavan, bi awayekî xweşiktir dixwuyê. Ferqa wan û miriyên din, wiha ye ku: Her wekî ku du meriv di xew de, di baxçeyekî de digerin ku hemû cureyên tahm û lezetan tê de hene. Yek ji wî dizane ku xewn e. Zêde qîmet nadê. Yê din dizane qey hişyar e, lezzeteke heqîqî digre.

   Alema xewnê, ji ber ku siya alema mîsalî ye û ew jî, siya alema berzexê ye, lewma dustûrên wan, dişibihin hev.

***