• Tiştek balkêş e: Bajarekî mirovan ku ji navgînîya vîneke cuz’î û berhemê aqil e; ji hêla pîr û pergalê ve ku encama wehyê ye, nagihîje civata kewareke mozan/xilêfeke mêşan. Û ji hêla pergalê ve bajarê hucreyên kewarekê ku pêşengeha hunera mozan e; nagihîje hinarek û kulîlka hinarê. Nexwe di kaînatê de cazîbeya giştî ji kîjan pênûsê niqutîbe, cazîbeyên di atomê de xalên wê qelemê ne. (Nokta)
• Îslamîyet dibêje:
لَ خَالِقَ إِلَّ هُوَ
hem wasita û sedem, wekî bandorkerê heqîqî qebûl nake. Li wasitayê bi çavê maneya herfî 2 dinêre.Bawerîya tewhîdê û wezîfeya teslîmê û hêvîkirina ji Xwedê wisa dixwaze.Filehî sedem û wasitayê bandor dizane, bi çavê maneya îsmî 3 dinêre. Bawerîya weledîyetê û wezîfeya ruhbanîyetê wisa dixwaze, wisa dide sewqkirin. Ezîzên wan, bi maneya îsmî bi çavê her yek kana feyzê û wekî nûra lembeyê ku li gorî fikrekê ji ronahîya rojê guheriye her yek madena nûrê dinêrin. Em jî li ewlîyayan bi maneya herfî, ango çawa ku neynik ronahîya rojê belav dike, bi çavê her yek cîyê eksa tecellîyê dinêrin. (Têbinî)
Ji ber vê sirrê ye ku li cem me, sulûk bi tewazûyê dest pê dike, ji nefspiçûkîyê derbas dibe. Meqamê fenafîllahê dibîne. Bi awayekî bêsînor û bêdawî di nav meqaman de dest bi sulûkê dike. Ezezî û nefsa xerab bi quretî û xurûrê re vedimire. Li bal filehan, ezezî bi hewcehîyên xwe qewetê distîne. Heke mirovek namîdar ê ku ezezîya wî bi qewet e, bibe file, hişk dibe. Lê belê bibe misilman sist dibe. (Tulûat)
• Aşiqê heqîqî, di rêya terîqetê de şaşî, di gotinê de xeletî bike jî, dîsa diçe maşûqê heqîqî. Lewra eşq, cezbeyek e ku li ser xweşikîya cazîbedar cezb bûye. Carinan dibe ku encam heq û derketina holê heq be, lê delîl û wesîle dibe ku şaş be. (Têbinî)
Welîyê arif, di rêya terîqetê de bi awayekî şaş xeletî bike, nikare bigihîje xwesteka xwe. Lewra rê xerabî ye, nagihîje armancê. Heke ku şert tune be, tiştê ku wekî şert hatiye danîn jî çênabe. Aşiqê ku xeletî dike, ew bi xwe gihîştiye hîdayetê, ji bo kesekî din gazîya delaletê ye. Îşarat û şatahata ku bû sedemê îdam û ketina delaletê ya qismek ji civata arifan, qismê aşiq dan xuyakirin, bûn layiqê hurmetê.
