yê herî muhîm: Ji bo numûneyê, heke te çar law hebin, ji ber mulahezeya eskeriyê, nazewicin. Heke bizewicin, ji ber karê memûrtiyê, li ciyê cûre cûre dimînin, mîna têjika pisîkê, dê li her aliyî bigere û dê fêkiyê heyata xwe -ku zarok in- winda bike. Heke te delîl bivê, biçe Wanê. Deriyê Ermeniyekî veke û dergehekî Îslamê veke, lê binihêre!.. Tu dê bibînî ku xaniyê wî Ermeniyî çend deh delîlên saxlem nîşanî te bide;xaniyê Îslamê dê du delîlên qels nîşanî çavê îbretê bide.

   P- Zemanê berê Îslamî dewlemend; ew, xizan bûn. A niha îro ev yek berevajî bûye. Hîkmetê vê çi ye?

   B- Ji ber du sedeman dizanim:

  Ya Yekê: Ew meyla xebatê ku ji fermanê Rebbanî ku

لَيْسَ لِلِْنْسَانِ اِلَّ مَا سَعَى

îstîfade dike û şewqa ku ji fermana Nebewî mifa digirt bû  

اَلْكَاسِبُ حَبِيبُ اللهِ

e. Bi hin telqînan/şîretan ew meyl şikestin û ew şewq/halan jî tefiya. Ji ber ku wan hin merivên ku fêm nakin û hin merivên ku nizanin î’laya kelîmetullah, vî zemanî li ser pêşveçûnên maddî ye. Ji ber ku qîmeta dunyayê, ji aliyê

مِنْ حَيْثُ هِيَ مَزْرَعَةُ الْٰخِرَةِ

ve teqdîr nakin û hin pêdiviyên taybetî yên qernên navîn û qernên axir ji hev û din dernaxin û qenaeta di tehsîl û kesbê de û ku yek jê mezmûm e û yek jê memdûh e û ji hev pir dûr in û qenaeta ku di mexsûl û ucretê de ye, ji hev temyîz nakin. Û du tewekkulên ku pir dûrî hev in, hetta yek jê, unwana zexeliyê ye, tewekkula din, sadefa îxlasa heqîqî ye -ku yek jê tewekkuleke zexelî ye- ku di tertîba muqeddemeyan de, li hember nîzama nava sebebên ku muqtezayê meşîetê ye, di hukmê temerudê de ye. Ya din, tewekkuleke mumînî ye ku li ber tertîba netîceyan, têkilî wezîfeya Îlahî nabin û ji ber muqtezaya Îslamê, li ber encamên ku Xwedê kiriye, sitûyê xwe xwar dikin e. Ha, van her du tewekkulan, li hev dixin û sirrê “ummetî, ummetî” teferrus nakin û ji ber hîkmeta:

خَيْرُ النَّاسِ مَنْ يَنْفَعُ النَّاسَ

  fêm nakin û hin waizên nezan in ku wan, ew meyl şikand û ew şewq tefandin.

   Sedema duduyan: Me dest avêt wê meîşeta îmaretê ku ne tabîî ye û ji zexeliyê re musaîd e û kêfa quretiyê tîne û bi vî awayî me belaya xwe dît.