divêkên Qur’anê, hişên wekî çiyayê têr dike, mînanî ku hişên sadeyê piçûçkê wekî mêşêyê jî, bi wan gotinan bi xwe va hîn dikin, têr dikin. Lewra Qur’an, hemî cêrgên hemî merfan û cinna, bal baweriyê va gazî dike. Hem, ji gişta ra zanînêd baweriyê hîn dike, rava dike. Wekî were ye, ew ê nexwendîtirê şênî, bi merfên arizîtirê ariziyan ra mil bidin mil û çok bidin çokê, bi hev ra li xwendîka Qur’anê guh bidin, jê bigirin. Divêk ew e ku, Qur’ana pîroz, xwanekî asîmankiyê were ye ku, hiş û hoşîk û dil û canêd di hezaran cêrgeyên cihêk dayî, ji wê xwanê da xureka xwe dibînin û daxwazên xwe digirin û arizûyên wan tên cî. Hetta gelek pirr derên wî, giredayî mane; ji merfên di dema hatî da wereyan ra hatine hîştinê. Tu, ji vê wargê ra nimûnê bixwazî, Qur’an seraser, nimûneyêd vê wargê ye. Erê, mînanê hemî zanayên xebatkar û rastgoyan û huwîdedarê îslamê û hozanan û zanayên hîmêd rêzikê û axiftebêjan û rewşendilên naskar û bingerrên evîndar û hûrnêrên zanaya û nexwendiyên musilmana, şagirtên Qur’anê û guhdarên xwendîka wê, bi hev ra dibêjin ku, “Em xwendîka xwe, baş hiltînin.” A peyda: Mînanê wargên dinê, di wargê hîmandin û zanandinê da jî, çirûskên ahistandina Qur’anê diayîsin.

   TÎRÊJNA DİDUYA: Firetiya Qur’anê ya tîşîkê rêzika şênî ye. Pênc çirûskên vê tîrêjnê hene.

   Çirûska Yekê: Firetiya di axifta wê da ye. Her hemin di ayetên ku di gotinên pêşîn da hem di vê gotinê da hatine boraniyê da ev firetiya eşkera dixuyê. Erê, mînanê ku hedîsa

لِكُلِّ اٰيَةٍ ظَهْرٌ وَبَطْنٌ وَحَدٌّ وَمُطَّلَعٌ (وَ لِكُلٍّ شُجُونٌ وَغُصُونٌ وَ فُنُونٌ)

nî, awir dide yê, axiftên Qur’anê, di awakî werre hatine danînê ku, yê her axiftekî hetta yê her axiftokekî, hetta yê her tîpekî, hetta carina, yê îstanekî, pir rûyên wê hene. Ji  her axifteberekî xwe ra ji derîkî cihê cihê da para wî dideyê. Bi nimûneyê va: 

وَ الْجِبَالَ اَوْتَادًا

 axiftekî ye, dibêje: “Min çiyan, ji zemînê we ra sing û sitûn çêkir.”

   Ji vê axiftê da para merfekî nexwendî, ew e ku: Çiyayên ku li ber çava da wekî singêd di zemînê da kutayîneyî dixuyînan dibîne; qencî û karên wî yê di wan dayî dihoşîne, ji xwedayê xwe ra dişabaşîne.

   Ji vê axiftê da para merfekî sitranbêj ew e ku: Zemînê, tabanekî û kumbeta asîmanêyê, çadirekî çagirînê heşînê ku bi ser da hatiye danînê