Erê, di hemî keriyên axaftinê da û di qatên peyvanê da yên wekî (kêfandin û tirsandinê, pesinindan û dujûnandinê, ciyandin û ravandinê û hîmûşandin û zanandinê) yê da gotinên Qûr’anê, di cêrga balatir da ne. Bi nimûneyê va:
Di wargê kêfandin û arzûyandinê va ji nimûneyêd wê yê bê jimar da nimûnane, di sûretê
هَلْ اَتٰى عَلَى الْاِنْسَانِ
yê da gotinên wê yê wekî ava Kewserê xweş in; (Haşiye) wekî kaniya Selsebîlê bi xweşayî va dikişin û mînanî meywê bihiştê şirîn in, wekî potê jinêd bihiştê rind in.
Di wargê tirsandin û gefandinê da ji gelek pirr nimûneyêd wê da nimûnane, di serê sûretê
هَلْ اَتٰيكَ حَدٖيثُ الْغَاشِيَةِ
yê da gotinên Qûr’anê, mînanê qelaya ku di kerrika guhê şaşkeran da dikeleyî û wekî agirê di mejûyê wan da dişewiteyî û mînanî zeqqûma ku di ezmanê devê wan da disoteyî, wekî dojeya ku di rûyê wan da êrîşdikeyî û mînanî dara tehla bi stiriyî di ûrê wan da tesîr dike. Erê, fermanberekî azêraniyê wekî dojeya ku gefandina kesekî rava dideyî, ji xişm û hêrsa xwe da tewşa perçebunê girtina wî û gotin û dagotina wî ya
تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ
datirsandina wî kesî, çi cêrge bêtirbûna wî rava dide.
Ji hezaran nimûneyêd wargê pesinandiniyê, di pênc sûretê di serê wan da Elhemdûlîllah heyeyî da gotinên Qûr’anê wekî rojê ronak in, (Haşiye) mînanî stêrkê, sosik in; wekî asîman û zemînê çagirîn in, mînanî periyan dilber in; wekî banîna li çêjikan di cîhanê da yî banîndar in; wekî bihişta di cîhana dinê da yî rind in.
Di wargê dujûn û randinê da ji hezaran nimûneyêd wê da nimûnane di ayeta
اَيُحِبُّ اَحَدُكُمْ اَنْ يَاْكُلَ لَحْمَ اَخٖيهِ مَيْتًا
nê da jî, ji dujûnê ra şeş cêrga dujûn dide û ji axiftina piştane da şeş cêrga bi zorî va ran dike. Wiha ku, eşkera ye: Hemza di serê ayetê da bi divîka (ma gelo) yê va ji bo pirsîn e. Ew divêka pirsînê, wekî avê dikeve hemî axifteyên ayetê.
Êdî a yek: Bi
أَ
hemzeyê va dibêje: Ma gelo hişê weyî ciyê pirsîn û bersivê tune ye ku, tiştekî wiha çirkîn nizane?
