Hîmê Yanzdeha: Çawan hevmînakên Qurana Huwîdedar hene, werziviranê dixwazen, yan jî, destdanîna bêberge daxwazen, yê hedîsan jî, wekî hevmînakên Quranê, zoranîkên wê hene. Caran ji vexistin û wervegotiniya pir hûr ra neçare. Bi nimûnêd borî va hûn dikarin bes bikin. Erê, çawan ku merivê hişyar, xewna merivê raketî yê werdigerîne, wisan jî, carina merivekî di xewdayî, gotinê meriven axiftiyanê hişyar ên li nik xwe da yê dibihîze. Lê di awakî ku li cîhana xewna xwe ra wertîne yê da divêkê didêyê û werdigerîne, Were jî hey merivê bê dad ê ku di nava xewa gêjanî felsefeyê da hatiye razandinêyî! Tu dîtina wî kesê hişyar û bêdadê bingehînê ku ji raza
مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغٰى
yê ra û ji divêka
تَنَامُ عَيْنٖى وَلَا يَنَامُ قَلْبٖى
yê ra xuyagaheyê, tu di xewna xwe da nekorîne, belkî wergerîne. Erê, mêşekê, merivekî di xew da yê gez bike, caran mînanê ku di cengekê bêtir da birînan digireyê, bingehekî xewaneyê hildide, ji wê were pirsînê, ew ê bibêje: “Bi bingehî va ez birîndar bûm, top û tifing li min hatin avêtinê”, merivên li tenişta wî da rûniştiyan, li lerza wî ya di xewê da dikenin. Êdî, ev nêrîna gêjanî û hoşîna felsefeya xew aloz, her hemin ji bingehên pêxembertiyê ra nabin miheng.
Hîma Donzdeha: Nêrîna pêxembertiyê û yekandinê û baweriyê, li yekitiyê û li cîhana din û li xudatiyê dinêre. Lewra bingehan, li gorî wê da dibîne. Nêrîna merivên xudanî felsefe û huwîdeyî, li piraniyê û li peywendanû li xuristiyê dinêre, li gorî wê da dibîne. Nuxta nêrînê, ji hevdu pir dûr e. Daxwazekê xudanê felsefeyê, yê mezintir, di nava daxwazên xudanêd (hîmên dîn) û hozanêd (xwendina axifitinê) da di cêrgekê ku nexuyê da piçûk û bê kêr e. Êdî, ji bo wê ye ku, di vexistina bingehîka hebûkan da û di tewşên wanî nazik da xudanêd huwîdeyî, pir pêşda çûne. Lê di xwendinêd balayê xudakî û cîhana dinê da yê ku huwîdeya bingehîn e, were şûnda ne ku, ji bawerkerkî sade da şûndatirin. Êd ku vê razê nizanin, hozanêd Îslamî, li gorî huwîdekaran da şûnva guman dikin. Tewş ev e ku, ewanê ku hişê wan bal çavê wan va daketiye û di piraniyê da xeniqiyan, çi berga wan heye ku, bal gihiştiyanêd ku bal cêgirtina pêxembertiyê û daxwazên balayê pakîn va gihiştineyê va bigihêjin?
Hem tiştekî, çaxa ku bi du nêrîna ve lê were nêrîn, du bingehê cûreyî rava dide. Herdu jî dibin ku bingeh bin.
